Wilde (1997)

Regie: Brian Gilbert | 118 minuten | drama, biografie, geschiedenis | Acteurs: Stephen Fry, Jude Law, Vanessa Redgrave, Tom Wilkinson, Ioan Gruffudd, Michael Fitzgerald, Michael Sheen, Zoë Wanamaker, Orlando Bloom, Jennifer Ehle, Gemma Jones, Judy Parfitt

Vroeger was alles beter? Nou mooi niet dus! Tenminste als je het tragische verhaal kent van auteur/poëet Oscar Wilde zul je niet snel geneigd zijn om het, oh zo, bekende spreekwoord over het goede leven in lang vervlogen tijden aan te halen. De historie van Wilde is een bittere tragedie, die helaas echt gebeurd is. Deze verfilming uit 1997 belicht de fatale liefde tussen Wilde en Lord Alfred Douglas.

‘Wilde’ begint met de introductie van Oscar Wilde (Fry). De 36-jarige Ier is gelukkig getrouwd en heeft twee mooie kinderen. Toch knaagt er iets bij hem. Wilde weet dat hij ‘anders’ is dan de doorsnee man en dat ontdekt hij als hij de herenliefde ontdekt. Oscar is homoseksueel en ondanks de liefde die hij voor zijn vrouw voelt, is hij pas echt gelukkig als hij met een man samen is. En die man is Lord Alfred ‘Bosie’ Douglas (Law). De narcistische persoonlijkheid van de knappe Bosie drijft een wig tussen Wilde en zijn gezin. De gerespecteerde auteur van fameuze toneelstukken wordt steeds meer een paria in de Victoriaanse gemeenschap, die hem verketterd om zijn seksuele geaardheid. De veeleisende Bosie slokt Wilde’s volledige aandacht op en zijn werk als dichter en auteur raken steeds meer in het slop. Als Bosie’s bekrompen vader, markies van Queensberry, de relatie tussen Wilde en Bosie in de openbaarheid dreigt te brengen, maakt Wilde een noodlottige fout: hij besluit de beschuldigingen aan te vechten in de rechtzaal. Maar kan hij zijn homoseksualiteit wel ontkennen zonder meineed te plegen?

Oplettende lezers zullen wel gemerkt hebben dat Wilde’s leven grote overeenkomsten vertoont met de tegenwoordige tijd. Mensen met afwijkende levensstijlen worden helaas nog steeds argwanend bekeken door onze maatschappij. Gelukkig zal er niet meer zo snel iemand vanwege zijn homoseksualiteit naar de rechtbank gebracht worden, maar de tolerantie waarover we zo graag spreken is nog steeds ver te zoeken. Wie kan er nu geen voorbeeld bedenken waarin bekende personen rechtzaken aanspannen om te ‘bewijzen’ dat ze geen homoseksueel zijn? Tom Cruise bijvoorbeeld sleepte een roddelblad voor de rechter dat beweerde dat de beroemde acteur homo zou zijn. In Nederland vocht voetballer Marc Overmars tegen een boulevardblad dat hem ‘beschuldigde’ van homoseksualiteit. Blijkbaar is het een schande als je een andere levensstijl erop na houdt dan de gemiddelde persoon. Maar goed, terug naar de film. Hoe schrijnend het levensverhaal van Wilde ook mag zijn, het leverde wel een mooie film op.

Wat direct opvalt aan de film ‘Wilde’, is het ontzettend sterke acteerwerk van de Brit Stephen Fry. De Engelsman zet op weergaloze wijze Oscar Wilde neer. Fry geeft zijn personage iets ontastbaars mee, een zekere mystiek. Ondanks enkele zeer donkere karaktertrekjes, blijft Fry’s Wilde een enigmatisch en sympathiek karakter. En dat is knap, want Wilde liet jarenlang niets van zich horen aan zijn vrouw en kinderen, die langzaamaan steeds meer van hem vervreemden. Toch stap je daar als kijker zo overeen dankzij de aanstekelijke vertolking van Fry. Je bent geneigd om Wilde al zijn misstappen te vergeven en je kunt niets anders dan diepe medelijden hebben voor de brute karaktermoord die op hem werd gepleegd, alleen vanwege zijn ‘verboden’ liefde. Ook de weergave van een door de maatschappij verguisde en gebroken man, wordt op onnavolgbare manier gespeeld door de Britse acteur.

De toen nog compleet onbekende Jude Law speelt de geliefde van Wilde. In die moeilijke rol kan Law al zijn talenten etaleren. Bosie wordt geporteteerd als een narcistische jongeman die geteisterd wordt door innerlijke demonen en een groot gebrek aan zelfvertrouwen. Al snel wordt je als kijker duidelijk dat de affaire tussen Oscar Wilde en Alfred Douglas niet goed kan gaan: Wilde is te vergevend en te afhankelijk en Douglas te veeleisend en aanhankelijk. De mannen slepen elkaar langzaamaan de afgrond in. Wilde wordt geheel ingepalmd door Bosie, die oprecht van hem houdt maar dat niet kan tonen. Law acteert fantastisch. Ondanks de vele onsympathieke eigenschappen van Bosie, kun je je toch wel vinden in wat Wilde nu zo aantrok in hem. Onder de oppervlakte schuilt een gekwetste jongen die aandacht en liefde nodig heeft, maar dat zelf niet kan geven. Law weet de essentie van zijn personage perfect weer te geven.

Naast Fry en Law, die de spil van de film vormen, kent ‘Wilde’ ook goede bijrolacteurs in de vorm van Redgrave en Ehle. Maar het is met name Tom Wilkinson die schittert in de mooiste bijrol. Wilkinson speelt de gewelddadige vader van Bosie. De verbittering en wrok jegens de levensopvattingen van zijn zoon, maakt Wilkinson bijna tastbaar met zijn sterke vertolking. Het acteerwerk van de film is van de bovenste plank dus. Ook qua camerawerk is deze film prima te genieten. Vooral de scène waarin Wilde in zijn grijs/roze kostuum dwars door een menigte mannen met zwarte jassen loopt, zal voor altijd op je netvlies gebrand staan. De symboliek is duidelijk: Wilde gaat tegen de stroom in en ontstijgt de grijze massa. Vanwege Wilde’s seksuele geaardheid ontkomt de film er niet aan om enkele homoseksuele scènes te laten zien. En het moet gezegd worden dat regisseur Brian Gilbert dat op een mooie, respectvolle manier heeft gedaan. De film wordt nergens expliciet en zelfs de grootste homofoben kunnen geen aanstoot nemen aan de wijze waarop Gilbert de seksscènes in beeld heeft gebracht. Op een blote kont en wat suggestieve bewegingen na, valt er niets te zien. De regisseur heeft, in tegenstelling tot veel van zijn vakbroeders, geen provocerende erotische momenten in zijn prent verwerkt om de boel ‘wat op te leuken’, maar puur om van het verhaal kracht bij te zetten.

Wat dan weer jammer is aan deze film, is dat enkele gebeurtenissen te kort worden belicht. Met name Wilde’s verwaarlozing van zijn vrouw en kinderen had wel wat sterker naar voren mogen komen. Nu stipt Gilbert dat onderwerp lichtjes aan en concentreert zich verder alleen maar op de romance tussen Wilde en Bosie. Ook het einde van de film is iets te kort door de bocht, ‘Wilde’ mocht best iets langer duren om op die manier een wat meer bevredigendere afloop in beeld te brengen. Nu moet je het doen met een paar tekstbalkjes die je verhalen over de verdere afloop van Wilde’s leven. Dat is iets te karig. Daarnaast is het jammer dat de film niet veel meer gebruik heeft gemaakt van Oscar Wilde’s werk. Een enkel citaatje van de Ierse auteur: “Daar zul je het mee moeten doen.” En juist vanwege de pracht van die woorden zul je graag veel meer te weten willen komen over de werken van deze man. Maar daar heb je dan ook weer bibliotheken voor eigenlijk.

Als biopic is ‘Wilde’ een geslaagde film. Het is nog steeds schrijnend dat mensen die afwijken van de norm, zichzelf beperkt voelen in hun levensstijl. Het verhaal van Oscar Wilde is helaas nog steeds erg actueel. De aanhoudende berichtenstroom over geweld tegen homo’s bevestigt dat er nog niet zoveel veranderd is in de wereld die wij zo beschaafd noemen.

Frank v.d. Ven

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 4 december 1997