11.22.63 (2016)
Regie: James Strong, Fred Toye, John David Coles, James Franco, James Kent, Kevin Macdonald | 400 minuten | drama, science fiction, thriller | Acteurs: James Franco, Sarah Gadon, George MacKay, Chris Cooper, Cherry Jones, Daniel Webber, Kevin J. O’Connor, Lucy Fry, Jonny Coyne, Nick Searcy, T.R. Knight, Josh Duhamel, Tonya Pinkins, Brooklyn Sudano, Michael Izquierdo, Shauna MacDonald, Amy Marie Wallace, Terrie Cooklin, Juliette Angelo, Gil Bellows, Christopher Phipps, Antoni Corone, Deanna Cahill, Pip Dwyer
Wat als…. je terug in de tijd kon reizen? Als je jezelf met alle kennis van nu kon verplaatsen van 2016 naar 21 oktober 1960? Die vraag krijgt leraar Jake Epping (James Franco) voorgelegd door Al Templeton (Chris Cooper), eigenaar van Al’s Diner in het stadje Lison, Maine. En Al beantwoordt de vraag ook direct: hij wil dat Jake terug gaat in de tijd om de moord op president John F. Kennedy op 22 november 1963 te voorkomen.
Het klinkt als een belachelijk uitgangspunt, ook al komt ‘11.22.63’ oorspronkelijk uit de koker van bestseller-auteur Stephen King, op wiens boek uit 2011 deze 8-delige tv serie gebaseerd is. Wie echter bereid is om zijn of haar scepsis over het concept tijdreizen te laten varen, zal snel geïntrigeerd raken door Jake’s missie. Zeker omdat de makers een treffend tijdsbeeld van de vroege jaren 60 van de 20e eeuw neerzetten – en er een onheilspellende creepy sfeer rond de gebeurtenissen hangt.
In een paar korte scènes – en daarna in elke aflevering in flashbacks – wordt door Al het concept uitgediept. Hij heeft ooit een “tijdportaal” ontdekt in een kast in de keuken van zijn diner. Elke keer komt hij uit op dezelfde dag in 1960. Hij kan dingen veranderen, maar als hij weer terug gaat in de tijd, worden alle veranderingen die hij heeft aangebracht gereset. Hoe lang hij ook in het verleden blijft, bij terugkomst in 2016 zijn er maar twee minuten verstreken. Er zijn echter wel een grote “maar” aan het tijdreizen, met name als je de loop van de geschiedenis wil veranderen: het verleden wil helemaal niet veranderd worden – en vecht op haar eigen manier terug.
Al heeft intussen terminale kanker opgelopen en daarom vraagt hij Jake om zijn plaats over te nemen, terug te gaan naar 1960 en er proberen vóór die bewuste 22 november 1963 achter te komen of Lee Harvey Oswald (Daniel Webber) inderdaad de moordenaar van de president is. En als dat zo is, heeft Al een simpele opdracht: doodt Oswald en de moord vindt nooit plaats. Volgens de theorie van Al betekent het in leven blijven van Kennedy, dat de Vietnamoorlog nooit plaatsvindt en de wereld er een stuk beter uit zou zien.
Jake, leraar Engels en net gescheiden, zet zijn aarzelingen opzij en besluit inderdaad terug te reizen. Onder de valse naam Jake Amberson (in het boek George) krijgt hij een baantje als leraar in Jolie, een stadje tussen Fort Worth en Dallas, waar Oswald woonde.
Jake besluit ook het leven te veranderen van de verstandelijk beperkte conciërge Harry Dunning (Leon Rippy). Harry’s leven werd verwoest toen zijn vader tijdens Halloween 1960 de rest van het gezin uitmoordde en de toen achtjarige Harry hersenbeschadiging opliep. Daar loopt hij de jonge Bill Turcotte (George MacKay) tegen het lijf, die hem verder vergezelt als hulpje. Wanneer Jake in Dallas, Texas de aantrekkelijke bibliothecaresse Sadie Dunhill (Sarah Gadon) ontmoet, wordt zijn missie nog gecompliceerder dan hij voor mogelijk had gehouden.
James Franco wilde na het lezen van het boek de filmrechten kopen, maar kwam erachter dat die al door J.J. Abrams voor zijn neus waren weggekaapt. Zijn enthousiasme voor het materiaal werkte blijkbaar aanstekelijk, want Franco kreeg niet alleen de hoofdrol als Jake Epping / Amberson, maar regisseerde ook één van de afleveringen van ‘11.22.63’. De chemie tussen France en medespeelster Gadon is sterk – en hun scènes samen zijn van een hoog niveau. Bijzondere vermelding voor Daniel Webber als Lee Harvey Oswald. Niet alleen weet hij met een sublieme vertolking de kijker lang in het ongewisse te laten of hij onschuldig is of echt van plan is om JFK te vermoorden, wat Webber ook fantastisch doet, is Oswalds manier en rare spreektrant kopiëren. Hij doet daarmee zeker niet onder voor Gary Oldmans versie van Oswald in Oliver Stone’s ‘JFK’ uit 1991.
De makers weten dezelfde sfeer als in het boek van King goed te vertalen naar het scherm – en daarmee ook over te brengen aan de kijker. De onheilspellende manier van filmen, ondersteund door de muziek van componist Alex Heffes, en de onverwachte wendingen laten je regelmatig op het puntje van je stoel zitten. Let ook eens op de intro: elke aflevering zijn er subtiele wijzigingen ten opzichte van de vorige. En: de hele productie ziet er vlekkeloos uit: de jaren 60 worden minutieus gereconstrueerd. Van kleding, tot straatbeeld tot de kleine Nixon en Kennedy-posters van de verkiezingen in 1960: de aankleding is een genot voor het oog.
Helemaal gelijk aan het boek is de serie ‘11.22.63’ echter niet. Bridget Carpenter verzorgde de transitie van de pagina naar het scherm en voerde kleine en grote wijzigingen door. De belangrijkste is de toevoeging van Billy als assistent van Jake. Auteur King noemde het een ‘briljante’ zet, omdat Jake daarmee een sparring partner krijgt en zijn gedachten en gevoelens niet in een voice-over verteld hoefden te worden. In sommige opzichten is het verhaal onnodig versimpeld en zijn diverse bovennatuurlijke en mysterieuze gebeurtenissen achterwege gelaten. Sommige voorvallen lijken nogal onlogisch, ook binnen de context van de achtergrond van het verhaal. Wat de makers wel weer goed gedaan hebben (en dat is iets waar Stephen King zelf ook een handje van heeft) is om referenties aan te brengen naar eigen werk. Wie oplet, ziet onder meer de vuurrode Plymouth Fury uit ‘Christine’ opduiken, evenals verwijzingen naar onder meer ‘The Shining’ en ‘The Stand.’
Hans Geurts
‘11.22.63’ verschijnt maandag 14 november 2016 op DVD en blu-ray.