12 – Twelve (2007)

Regie: Nikita Michalkov | 153 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Sergei Makovetsky, Sergei Garmash, Aleksei Petrenko, Yuri Stoyanov, Sergei Gazarov, Nikita Mikhalkov, Mikhail Yefremov, Valentin Gaft, Aleksei Gorbunov, Sergei Artsybashev, Viktor Verzhbitsky, Roman Madyanov, Aleksandr Adabashyan, Apti Magamaev

Het is geen eenvoudige opgave om een fameuze klassieker als ‘12 Angry Men’ opnieuw te verfilmen. In een qua opzet typisch Russische stijl is ’12’ een tamelijk nauwkeurige, maar toch geheel eigen versie geworden, die absoluut de moeite waard is gezien te gaan worden. Het resultaat is namelijk magnifiek. Maar liefst tweeënhalf uur duurt dit intrigerende rechtbankdrama en die tijd vliegt voorbij, een feest om naar te kijken. Regisseur Nikita Michalkov heeft het origineel uit 1957 van Sidney Lumet niet gekopieerd, maar er een op de Russische omstandigheden toegesneden geheel eigen invulling aan gegeven. Hij steekt het origineel naar de kroon en heeft het wellicht zelfs overtroffen.

In de versie van Michalkov volgt ‘12′ grotendeels de kleinschalige opzet van het origineel, maar betrekt de persoonlijke levens van de twaalf juryleden – die uit alle lagen van de bevolking afkomstig zijn – in het verhaal. Zo slaagt hij er in een zwarthumoristische kijk op het hedendaagse Rusland te bieden en een indringend portret te schetsen. De Russen ontworstelen zich aan het communistische verleden, een moeizaam verlopend proces dat veel pijnlijke herinneringen blootlegt. Corruptie, racisme en drankzucht blijken wijd verspreid, de moraal van de burgers is aangetast.

Aanvankelijk denken de juryleden er wel snel uit te kunnen zijn. Even stemmen via het opsteken van de hand en de klus is wel geklaard. De Tsjetsjeense jongen heeft volgens de aanklacht zijn adoptievader met een mes vermoord. De beraadslaging over het schuldig of niet schuldig hoeft – verwachten zij – niet langer dan zo’n twintig minuten te duren: “die onbetrouwbare Tsjetsjeen is toch immers gewoon een vuile moordenaar en een getuige heeft toch alles kunnen zien?”

Het juryberaad verloopt minder soepel dan verwacht en felle en emotionele discussies komen uiteindelijk naar boven als er – aanvankelijk – één jurylid is, die om niet al te snel te willen besluiten voor de vorm nog even twijfelt aan de schuldvraag. Op zijn verzoek vinden volgende stemmingen op papier plaats, dus geheim. De meeloper die niet gemakshalve aansluit bij de meerderheid moet dan dus zijn eigen mening geven. Ieder van de twaalf juryleden is de belichaming van een bepaald menstype. De antisemiet, de boer van het platteland, de nieuwe zakenman, de (joodse) wetenschapper, de filosoof, de oude partijbaas, de vreemdelingenhater, de angsthaas voor alles wat verandert….

Zo weet Michalkov alle opvattingen die in de samenleving leven ook in dit juryberaad samen te ballen en speelt hij aanschouwelijk met de vooroordelen die een ieder in zich heeft. De regisseur heeft de valkuil van de clichématige types echter vakkundig vermeden. De juryleden zijn stuk voor stuk uiterst geloofwaardig als menstype neergezet. Een bijzondere rol is echter weggelegd voor de voorzitter van de jury. Deze leidt semi-onhandig de vergadering, maar blijkt achteraf een geraffineerd strategisch spel te spelen. Hij laat weinig zien van zich zelf, maar bespeelt het geheel op intrigerende wijze. Zijn rol zal uiteindelijk een veel bepalende invloed op de besluitvorming hebben.

Tijdens de beraadslagingen springt het verhaal regelmatig over naar de voorgeschiedenis van de jongen en de Tsjetsjeense opstand. De locatie is fraai gekozen, de jury komt bijeen in een oude gymnastiekzaal omdat het gerechtsgebouw wordt verbouwd. De sfeer van die zaal, het licht, de apparatuur en de omstandigheden spelen gaandeweg steeds meer een rol in de discussies. Het camerawerk is subliem, de belichting nog meer.

Het verhaal ontwikkelt zich langzaam, maar zorgvuldig. De film is daarmee minder geschikt voor liefhebbers van snelle acties, maar des te meer voor hen die van een zorgvuldige opbouw houden. De karakters van de 12 juryleden zijn mooi uitgewerkt en worden steeds subtiel uitgediept. Het spel is magnifiek. De spanning wordt mooi opgebouwd en de meningen van de juryleden blijken soms snel te kunnen veranderen, om soms heel opportunistische redenen. Een leuke bijrol is weggelegd voor een vogeltje dat in de zaal rondfladdert en dat een speelse en sfeervolle eigen inbreng in het verhaal heeft. ‘12′ is een voortreffelijk opgebouwde film. Ondanks de filmlengte vliegt de tijd opzienbarend snel voorbij.

Rob Veerman

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 8 januari 2009