20,000 Days on Earth (2014)
Regie: Iain Forsyth, Jane Pollard | 97 minuten | documentaire, drama, muziek | Met: Nick Cave, Susie Bick, Warren Ellis, Darian Leader, Ray Winstone, Blixa Bargeld, Kylie Minogue, Arthur Cave, Earl Cave, Thomas Wydler, Martyn Casey, Conway Savage, Jim Sclavunos, Barry Adamson, George Vjestica, Kirk Lake, Lizzie Philips
In zijn leven heeft zanger en schrijver Nick Cave niet stilgezeten. Als zanger is Cave bekend geworden als frontman van bands als The Birthday Party, Grinderman en vooral van zijn eigen solowerk in samenwerking met The Bad Seeds. Daarnaast is de energieke Australiër al enkele jaren werkzaam als romancier en filmscenarist. In zijn songteksten, boeken en films komen in grote mate dezelfde, soms zwartgallige thema’s als de dood, de natuur en religie terug. Zijn verleden van seks, drugs en de vanzelfsprekende rock ’n roll zijn van invloed geweest op dat verbeeldingsvermogen. Tegenwoordig, zo gaan de geruchten, zou de artiest met de herkenbaar zware basstem zich echter terugtrekken op kantoor om van negen tot vijf heel fatsoenlijk aan zijn teksten te werken.
Hoewel die bewering niet ver van de waarheid af ligt, betekent het niet dat Cave zijn gevoel voor fantasie verloren heeft, zo toont de documentaire ‘20,000 Days on Earth’. De betreffende dag behelst zijn 20.000ste levensdag op aarde. Zijn veranderde levensstijl heeft ervoor gezorgd dat hij gestopt is met het zijn van een mens, zo zegt Cave zelf met enige pathos. Niets is echter minder waar. In vogelvlucht komen de eerste 19999 dagen van zijn leven voorbij. Dan breekt een nieuwe dag aan. 24 uur met ontmoetingen die een beeld geven van zijn filosofie. Eerder genoemde thematiek krijgt in narratieve vorm nog steeds voorrang boven alledaagsheid. Voortgekomen uit gevoelsmatige en vrij nostalgische herinneringen en de angst om vergeten te worden, bouwt Cave zorgvuldig illusies op die de gedachtenis aan vroegere tijden en mensen intact houden. In zijn songs en ander werk brengt hij die wereld tot leven. De kracht van de verbeelding houdt de zanger overeind en springlevend. Zo houdt Cave de toeschouwer vaker voor de gek door te spelen met waarheden. ‘20,000 Days on Earth’ is als gevolg geen objectieve biografie, maar eerder een persoonlijke ontleding van het kunstenaarschap.
Die subjectieve zoektocht naar het creëren van illusies werkt zeer goed, want daarmee bereikt ‘20,000 Days on Earth’ hetzelfde niveau als het medium film zelf. Want ook film zelf biedt in essentie altijd een illusie. De brug tussen film en het werk van Nick Cave zelf wordt vakkundig geslagen. Stilistisch gezien ligt ‘20,000 Days on Earth’ dichtbij de beleving van de artiest zelf. En dat is knap. De snelle montage past goed bij de intensiteit van diens muziek. Bovendien staat de camera altijd dicht op de hoofdrolspelers, wat de film nog meer kracht geeft. Op de achtergrond wordt het nooit stil. Constante noise, ambient geluiden en muziek vergroten de gevoelsmatige felheid. Zodoende is ‘20,000 Days on Earth’ daadwerkelijk een documentaire met de kwaliteiten van een bioscoopfilm.
Spijtig genoeg wringt daar ook de schoen. ‘20,000 Days on Earth’ ziet er fraai uit, maar is uiteindelijk wel steevast gericht op het verbale. Als gevolg hoort de toeschouwer over de herinneringen en geconstrueerde illusies uit het verleden, maar ziet hij ze niet. Niet alleen kunnen sommige passages daardoor wat zwaar aanvoelen, ook neemt het afstand van wat film eigenlijk is. In een (grotendeels geënsceneerde) documentaire die subjectieve illusies propageert, zou verwacht worden dat de visualisatie ervan gelijk op gaat. Maar de subjectiviteit van de dialoog komt niet terug in het objectieve beeld. Archiefbeelden zijn hier niet de oplossing, want die zullen alleen maar ten koste gaan van die bezonnen subjectiviteit. ‘20,000 Days on Earth’ had echter best een andere, meer filmische en spannende uitstraling mogen hebben. Er zijn gelukkig uitzonderingen, de dromerige ontmoetingen met mensen uit het verleden in de auto en de voortreffelijke montagesequenties bijvoorbeeld, maar over het geheel gezien voelt het toch als een gemis.
Desondanks is ‘20,000 Days on Earth’ een interessante en zelfbewuste documentaire. De eigenhandige mythevorming van het werk van Nick Cave maakt ook de zanger zelf tot mythe. Een fantasievolle vertelling waar plaats is voor onzekerheid, reflectie en bedrog. En liefde natuurlijk, voor zijn vrouw, vrienden maar vooral voor de muziek.
Wouter Los
Waardering: 4
Bioscooprelease: 30 oktober 2014
DVD-release: 17 december 2014
DVD-release: 25 november 2016 op DVD (De Beste Muziekdocumentaires editie 2015) (8 DVD box)