4 Maanden, 3 weken & 2 dagen – 4 luni, 3 saptamini si 2 zile (2007)
Regie: Cristian Mungiu | 113 minuten | drama | Acteurs: Anamaria Marinca, Laura Vasiliu, Vlad Ivanov, Alexandru Potocean, Ion Sapdaru, Teodor Corban, Tania Popa, Cerasela Iosifescu, Doru Ana, Eugenia Bosânceanu, Marioara Sterian, Adi Carauleanu, Ion Grosu
Unanieme Winnaar Gouden Palm Cannes.
‘4 Maanden, 3 weken & 2 dagen’ geeft een indringend beeld van de sombere levensomstandigheden tijdens de laatste donkere jaren van het bewind van Ceaucescu. Het leven is somber in 1987. Abortus was al sinds 1966 verboden om het land op termijn van extra arbeidskrachten te voorzien. Iedereen die betrapt werd, stond een zware gevangenisstraf te wachten. Abortus vond dus plaats in de bekende achterkamertjes, onder de meest onveilige omstandigheden en met regelmatig dodelijke afloop.
De titel van de film duidt op de duur van de zwangerschap. Zonder het onderwerp ook maar enigszins te exploiteren, zet de regisseur met de uitwerking van zijn film een onthutsend verhaal neer. De val van goedkoop effectbejag wordt vermeden. De tragiek van het onderwerp en de geschiedenis van de twee jonge vrouwen in de gebeurtenissen worden puur en zonder opsmuk geschetst. Het diepmenselijke verhaal en de tragedie die zich afspeelt is op huiveringwekkend mooie en integere wijze gefilmd. Onverbiddelijk en alles onthullend wordt geschetst hoe diep het morele failliet van de maatschappij ten tijde van het regiem van Ceaucescu is geweest.
De film begint met scènes in de slaapzaal op de universiteit. De kamergenotes en vriendinnen Otilia (briljant vertolkt door Anamaria Marinca) en Gabita (overtuigend spel van Laura Vasiliu) overleggen. Zij praten over zaken die nodig zijn voor iets wat wij op dat moment nog niet weten. Gabita blijkt ongewenst zwanger te zijn. Spanning hangt in de lucht. Een hotelkamer is kennelijk geboekt, maar bij aankomst blijkt de reservering niet bekend te zijn. Alles is vol. Het baliepersoneel gedraagt zich bijzonder onbeleefd, op het schofterige af. Otilia moet zoeken naar een ander hotel, waar men haar uiteindelijk na veel soebatten tegen veel geld aan een kamer wil helpen.
Hierna vindt een ontmoeting plaats met de aborteur Mr. Bebe. Deze man is uiterst onbeschoft. Zijn uitdrukkelijke instructies over hoe te handelen en waar een hotelkamer te boeken zijn niet exact nagevolgd. Hij voert direct de druk op de twee vrouwen op. Als hij Gabita onderzoekt, ontdekt hij dat de zwangerschap veel verder gevorderd is dan zij heeft gezegd. Hij deelt mee daarom de ‘prijs’ te moeten verhogen, hierover kan niet worden onderhandeld. Hij schoffeert de vrouwen en verhoogt de druk. Zij hebben onvoldoende geld en kunnen geen kant meer op. Hij wil het resterende geld, maar eist ook met beide vrouwen naar bed te gaan alvorens de abortus uit te voeren. De koele en cynische wijze waarop hij de ‘discussie’ voert en hen chanteert is huiveringwekkend. De twee vrouwen staan met hun rug tegen de muur. Otilia brengt onder deze extreme omstandigheden het ultieme offer. Ook zij zet haar lichaam in om haar vriendin te helpen.
Na zijn zin te hebben gekregen wijzigt Mr. Bebe zijn opstelling dramatisch. Hij begint met de technische voorbereidingen voor de abortus en geeft adviezen over hoe in de komende tijd te handelen. De scènes waarin de voorbereiding van de abortus wordt gefilmd zijn van een uiterste discretie en blijven verborgen. Niettemin weet tegelijkertijd de magistrale cameravoering toch de spanning en het ongemak ongelooflijk goed te pakken. Na het vertrek van de aborteur zijn de vrouwen uiteraard fysiek en psychisch lamgeslagen. Zonder woorden wordt zwijgend hun situatie geschetst, ze zijn kapot. Het is nu voor onbepaalde tijd wachten op de afstoting van de vrucht.
Otilia heeft zelf een vriendje op de universiteit. Zij heeft met hem een afspraak waar zij niet onder uit kan. Zij moet diezelfde dag voor de eerste keer zijn ouders ontmoeten op zijn moeder’s verjaardag. Otilia moet Gabita tijdelijk op de kamer achterlaten. Ook hier wordt weer magistraal haar situatie geschetst. Gabita is alleen en weet nog steeds niet of alles verder goed zal aflopen. Dit dilemma wordt indringend vormgegeven. Bij de verjaardag zijn de gasten in drukke discussies, Otilia zakt langzaam weg in een diep ravijn van weggestopte emoties. Nadat zij vervroegd het feestje heeft verlaten gaat zij terug naar Gabita. Daar wachten nieuwe dramatische ontwikkelingen.
Het onderwerp is aangrijpend, de ontwikkelingen soms onthutsend. De regisseur is er echter verbluffend in geslaagd alle zaken kies en zuiver te verfilmen. De grauwheid en de armoede van de omstandigheden geven een extra dimensie aan de sfeer van de film. De film is zodanig opgebouwd dat geen schokkende beelden te zien zijn. Het is aan de kijker om te interpreteren en er betekenis aan te geven.
De camera zit de acteurs vaak op de huid, door de opnamen in de uiterst grauwe omgeving is er sprake van een beklemmende uitwerking. Veel lange shots met weinig camerabewegingen, scherpe dialogen met stiltes die alles zeggen. Briljant acteren, vooral daar waar Otilia haar innerlijke strijd voert en haar gelaatsuitdrukkingen in feite voor haar spreken.
De huiskrant van het Vaticaan, L’Osservatore Romano, haalde zwaar uit naar deze volgens de krant “schandelijke” film, “die de foetus behandelt als afval en niet als menselijk wezen”. Tegelijkertijd werd het nieuws bekend dat Amnesty International besloten heeft tot een fundamentele koerswijziging in haar bestaan: Amnesty zal zich voortaan inzetten om toegang tot abortus mogelijk te maken. Het Vaticaan heeft meteen woedend laten weten dat katholieken de organisatie niet langer financieel kunnen ondersteunen.
‘4 Maanden, 3 weken & 2 dagen’ is een film als een mokerslag, aangrijpend en ontroerend. Een puur meesterwerk dat gezien moet worden.
Rob Veerman
Waardering: 5
Bioscooprelease: 1 november 2007