A Bridge Too Far (1977)
Regie: Richard Attenborough | 176 minuten | actie, drama, oorlog, geschiedenis | Acteurs: Dirk Bogarde, James Caan, Michael Caine, Sean Connery, Edward Fox, Elliott Gould, Gene Hackman, Anthony Hopkins, Hardy Krüger, Ryan O’Neal, Paul Maxwell, Laurence Olivier, Robert Redford, Mximilian Schell, Liv Ullmann, Denholm Elliott, Peter Faber, Christopher Good, Frank Grimes, Jeremy Kemp, Wolfgang Preiss, Nicholas Campbell, Mary Smithuysen, John Stride, Siem Vroom, Erik van ’t Wout, Marlies van Alcmaer, Alun Armstrong, Hans von Borsody
Groots opgezette film naar het gelijknamige boek van Cornelius Ryan, die ook ‘The Longest Day’ schreef. Deze film is als een soort van jonger broertje van dat meesterwerk te beschouwen. Een cast van heel veel bekende namen en de intelligente keuze om de nationaliteiten in kwestie ook recht te doen door daar acteurs van die nationaliteit in te casten. Hierdoor spreken Nederlanders Nederlands en Duitsers spreken Duits en dat komt het realisme wel ten goede. Deze lijn wordt niet helemaal consequent doorgezet, want de Zweede actrice Ullman speelt een Nederlandse en haar accent is voor geoefende oren niet om aan te horen. Maar dat geldt omgekeerd ook voor Peter Faber, die verschrikkelijk beroerd Engels spreekt.
Hoe dan ook, regisseur Attenborough weet de hele operatie Market Garden tamelijk overzichtelijk en historisch accuraat weer te geven, met een aantal goede gevechtsscènes. De jammerlijke afloop is genoegzaam bekend, maar er zit voldoende spanning in om het niet tot een saaie aaneenrijging van historische gebeurtenissen te maken. Toch is de film wel een tikje aan de lange kant om de aandacht er volledig bij te houden.
Met zoveel acteerkanonnen mag je niets anders verwachten van een film als deze dan puike acteerprestaties en die worden dan ook geleverd. Met name een amusante Gould als kortaangebonden officier en Caan als stugge sergeant, die er alles aan doet om het leven van zijn kapitein te redden maken iets moois van hun scènes.
De gezichten van de acteurs zijn in elk geval een feest van herkenning in de verschillende rollen van de officieren in kwestie. De nu grotendeels vergeten Bogarde is als generaal Browning de initiator van de operatie als assistent van de Britse veldmaarschalk Montgomery. Het zijn opgetekende woorden over zijn mening dat Arnhem een “brug te ver” was, die zo de historie in zijn gegaan. Het ambitieuze plan was eigenlijk heel simpel: parachuteer drie luchtlandingsdivisies bij de strategische bruggen over de grote rivieren, deeloperatie “Market” en laat het landleger naar die verschillende bruggen optrekken, deeloperatie “Garden”. Het 1e Britse parachutistenleger, onder aanvoering van generaal Urquhart (Connery) landde bij Arnhem; de Amerikaanse 82e luchtlandingsdivisie onder generaal Gavin (O’Neal) bij Nijmegen en de Amerikaanse 101e luchtlandingsdivisie onder generaal Maxwell Taylor (Maxwell) bij Eindhoven. Het grondleger, het XXXe Corps onder leiding van generaal Horrocks (Fox, die verbluffend veel lijkt op afbeeldingen van de echte Horrocks) trekt vanuit België op. De spits daarvan wordt afgebeten door de nonchalante Britse troepen van kolonel Vandeleur (Caine) die, als echte Britten, wel zin hebben in een sportieve wedstrijd tegen de Duitsers.
Maar op de hele operatie is al gauw “de wet van Murphy” van toepassing, omdat er van alles fout gaat en weldra begint het geheel als een kaartenhuis in elkaar te storten. Hierbij wordt een deel van de strijd geconcentreerd op majoor Cook (Redford) die de brug bij Nijmegen ongeschonden in handen moet krijgen, maar vooral op de ongelukkige Britten bij Arnhem. Commandant Urquhart gaat zelf poolshoogte nemen als de radio’s niet blijken te werken en wordt gescheiden van zijn troepen en moet zich in de stad verbergen bij Nederlandse burgers. Zonder directe leiding en zonder fatsoenlijke communicatie houden de Britse troepen manmoedig vol, aangevoerd door hun stoïcijnse bevelhebber John Frost (Hopkins). De brug bij Arnhem is na de oorlog naar hem vernoemd. Eén van de beslissende factoren is onverwacht slecht weer, waardoor de tweede dropping bij Arnhem door het Poolse leger van generaal Sosabowski (Hackman) telkens niet doorgaat. Als ze dan na drie dagen toch landen, wordt zijn strijdgroep vrijwel meteen in de pan gehakt. En dat terwijl Sosabowski telkens waarschuwt voor de gevaren. Na de oorlog kreeg hij de zwarte piet toegespeeld. In 2006 werd dit onrecht ongedaan gemaakt en kreeg hij postuum van koningin Beatrix de Militaire Willemsorde voor zijn moed.
Uiteindelijk eindigt de Slag om Arnhem in een nederlaag voor de Geallieerden en is de teleurstelling bij de aanvoerders groot als ze gezamenlijk op een kerktoren uitkijken over het vlakke Nederlandse landschap. Als nobele poging om de oorlog te beëindigen, is ‘A Bridge Too Far’ een even nobel eerbetoon aan de vele doden en gewonden die zijn gevallen.
Hans Geurts
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 23 juni 1977