A Haunting History (2016)
Regie: Femke van Velzen, Ilse van Velzen | 70 minuten | documentaire
Broers of zussen die allebei filmmakers zijn en samen films maken, dat komt nog best vaak voor. Denk bijvoorbeeld aan Ethan en Joel Coen, Ridley en Tony Scott, Jean-Pierre en Luc Dardenne, Albert en David Maysles en Paolo en Vittorio Taviani. Maar tweelingen die samen films maken zijn een stuk zeldzamer. In Nederland mogen we ons daarom gelukkig prijzen met Femke en Ilse van Velzen. De uit Delft afkomstige tweelingzussen regisseren en produceren onafhankelijke documentaires onder de naam IF Productions. Hun focus ligt daarbij op het leven van mensen in Afrika. De zussen studeerden beiden sociale en culturele ontwikkeling; Ilse in Utrecht en Femke in Amsterdam. Hun afstudeerproject maakten ze gezamenlijk: de documentaire ‘Bush Kids in South Africa’ (2002). Twee jaar later volgde ‘Terug naar Angola’ (2004), een documentaire over in de Nederland afgewezen asielzoekers. Op hun cv prijken verder meerdere films over de oorlog in de Democratische Republiek Congo. Terugkerend onderwerp: de misstanden in het lokale rechtssysteem. De documentaire ‘Justice for Sale’ (2011) bijvoorbeeld volgt de Congolese mensenrechtenadvocaat Claudine in haar strijd tegen onrecht en straffeloosheid in Congo. Ze stuit op een systeem waarin de basisprincipes van de rechtspraak genegeerd worden. En als het systeem faalt, is iedereen slachtoffer.
In het verlengde daarvan ligt ‘A Haunting History’ (2016). Deze documentaire gaat over de dertigjarige, bijzonder ambitieuze advocaat Anuol Deng, die na zijn studie in Engeland terugkeert in zijn geboorteland Zuid-Soedan, dat kort daarvoor onafhankelijk is geworden. Al op jonge leeftijd maakte Anuol meer mee dan menig westerling gedurende zijn hele leven. Hij groeide op middenin het oorlogsgeweld en heeft daar behoorlijke trauma’s aan overgehouden, maar eenmaal terug in Zuid-Soedan is hij vastberaden om zich te laten leiden door zijn missie dat de wet de enige ware gids is voor duurzame vrede in zijn land. Het is echter niet eenvoudig om, na zijn jaren in Engeland, zich weer aan te passen aan het leven in Afrika: het leven en werken in Zuid-Soedan kent meer uitdagingen dan hij vooraf gedacht had. Maar dan breekt er een nieuwe, bloederige burgeroorlog uit en moet Anuol op de vlucht voor dezelfde kogels die hem als kind ook al opjoegen. De geschiedenis herhaalt zich en het gewelddadige verleden van zijn vaderland haalt hem in. Bovendien wordt hij geconfronteerd met de tegengestelde opvattingen van zijn landgenoten. Zij willen het verleden achter zich laten, terwijl hij degenen die verantwoordelijk zijn voor de gewelddadigheden wil laten berechten. Want alleen dan, vindt hij, kan men zich verzoenen met de geschiedenis en werken aan een vreedzame toekomst. Zal Anuols ideaal van rechtvaardigheid ooit werkelijkheid worden?
Ilse en Femke van Velzen bivakkeerden twee en een half jaar lang in Zuid-Soedan. Het leven van Anuol Deng smeekte erom om verfilmd te worden. De tweeling was met name gefascineerd door het feit dat Dengs levensloop zo ongeveer gelijk opgaat met de geschiedenis van Zuid-Soedan, het jongste land ter wereld. ‘A Haunting History’ toont de frustrerende strijd van een eenzame strijder die, in een land waar de wet van de sterkste geldt, de wet van gerechtigheid wil laten zegevieren. Deze film is minder confronterend dan bijvoorbeeld de Congo-trilogie van de zussen Van Velzen, waarin vrij gedetailleerd uit de doeken gedaan wordt hoe de Democratische Republiek Congo verscheurd wordt door seksueel geweld en waarin ook verschillende kanten van het verhaal belicht worden. Dat betekent echter niet dat ‘A Haunting History’ niet aangrijpend is. Het is vooral de frustratie die Anuol voelt die je bijblijft. De allerbeste bedoelingen van de jonge advocaat worden teniet gedaan door de ondoordringbare politieke situatie in zijn vaderland. Dengs verhaal staat natuurlijk niet helemaal op zichzelf, maar representeert de strijd die tientallen, vaak goed ontwikkelde eenlingen in hun eigen land, helaas meestal tevergeefs, proberen te voeren. Het is goed dat dit verhaal verteld wordt. Deng is een sympathieke verschijning die je snel in je armen sluit. Des te frustrerender is zijn worsteling met de wetten in zijn land. Tegelijkertijd moet hij de demonen uit zijn door oorlog geteisterde verleden het hoofd zien te bieden. Een aansprekend figuur met een bijzonder verhaal verdient een met liefde gemaakt pamflet dat hem kan steunen in zijn strijd, en dat hebben de zussen Van Velzen hem zeker gegeven.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 7 april 2016