A Serious Man (2009)

Regie: Ethan Coen, Joel Coen | 105 minuten | drama, komedie | Acteurs: Michael Stuhlbarg, Aaron Wolff, Richard Kind, Simon Helberg, Adam Arkin, George Wyner, Peter Breitmayer, Fyvush Finkel, Amy Landecker, Stephen Park, Katherine Borowitz, Steve Park, Sari Lennick, Raye Birk, Allen Lewis Rickman, Fred Melamed, Jessica McManus, Tim Russell, Alan Mandell, Jim Brockhohn, Ari Hoptman, Benjy Portnoe, Jane Hammill, Yelena Shmulenson, David Kang, Andrew S. Lentz, Charles Brin, Brent Braunschweig, Jack Swiler

Nadat ze de Oscars voor beste regie, beste film en beste scenario in de wacht hadden gesleept voor het overdonderende ‘No Country for Old Men’ (2007), konden de broers Ethan en Joel Coen in principe elke film maken die ze maar wilden. Niet dat ze zich voorheen door anderen de les lieten lezen, maar als je eenmaal zo’n gouden beeldje op zak hebt werkt dat toch een stuk gemakkelijker. De Coen Brothers besloten een film te maken, geïnspireerd op hun jeugd in de joodse suburbs van Minneapolis, Minnesota eind jaren zestig, toen ze woonden in een onooglijke ‘split level-woning’ met een enorme garage ernaast, in een bijzonder troosteloze omgeving. Met ‘A Serious Man’ (2009) brengen ze op hun geheel eigen wijze een ode aan die tijd. Omdat het onderwerp zo dicht bij de filmmakers staat, hebben ze hun hele ziel en zaligheid erin kunnen leggen. Het resultaat is een absurdistisch filmpje waar duidelijk veel liefde en energie in gestoken is en waarin het grimmige van ‘No Country for Old Men’ en de humor van ‘Burn after Reading’ (2008) samensmelten tot een komedie die rijk is aan dubbele bodems en kwinkslagen. De Coens nemen het leven met een flinke knipoog!

‘A Serious Man’ trapt af met een hilarische, zwartgallige proloog die geheel in het Jiddisch gesproken is. Daarna maken we een sprong in de tijd en op de landkaart, naar het Minneapolis van 1967, waar we kennismaken met Larry Gopnik (Michael Stuhlbarg), een natuurkundeleraar wiens levensmotto best wel eens ‘Somebody up there does not like me’ had kunnen zijn. Zijn vrouw Judith (Sari Lennick) verlaat hem voor zijn beste vriend Sy (Fred Melamed) – en verwacht van Larry dat hij zich daaraan aanpast en zijn koffers pakt. Zoon Danny (Aaron Wolf) gaat braaf naar de joodse school maar houdt zich daar met allerlei illegale praktijken (wiet, rock ’n roll) bezig. Dochter Sarah (Jessica McManus) steelt geld uit haar vaders portemonnee omdat ze spaart voor een nosejob en als klap op de vuurpijl zit hij opgescheept met zijn wereldvreemde broer Arthur (Richard Kind), die overdag werkeloos thuiszit en ’s avonds rondhangt in dubieuze bars. Van zijn buren hoeft hij het ook al niet te hebben; buurman rechts heeft fascistische trekjes en de buurvrouw aan de linkerkant is een wulpse stoeipoes die free love predikt. Larry’s baan staat ook nog op de tocht als zijn baas belastende brieven over hem ontvangt en een matige leerling hem geld probeert toe te steken in ruil voor goede cijfers.

De arme Larry gaat nooit bij de pakken neerzitten maar zoekt raad bij drie verschillende rabbi’s. Aan hun ‘bijdrage’ heeft hij echter helemaal niks. Het lijkt erop alsof hij niet aan zijn lot kan ontsnappen. Hoe intelligent en slim hij ook is, hoe veel wiskundige formules hij ook uitwerkt op het schoolbord; de ratio lijkt het in dit geval af te leggen tegen het mystieke. De films van de Coen Brothers staan erom bekend boordevol zinspelingen te zitten. In ‘A Serious Man’ zijn deze allusies hoofdzakelijk Bijbels van aard. Hoofdpersoon Larry wordt vergeleken met Job. Allebei zijn het mannen die proberen hun leven zo goed mogelijk te leiden, maar dat wordt hen om onverklaarbare redenen onmogelijk gemaakt. Larry wil een serieus man zijn, maar rampspoed lijkt hem te achtervolgen. Neemt God hem wel serieus? Of zou het te maken hebben met de proloog, waarin een van Larry’s voorouders een dybbuk (een dwalende geest van een overledene) in zijn huis laat, waardoor Larry vervloekt is? Je hoeft geen jood te zijn om te weten dat daar problemen van komen…! De Bijbelse vergelijking met Job is de meest in het oog springende, maar lang niet de enige. De Coens zouden de Coens niet zijn als ze ook subtielere verwijzingen in hun film zouden verstoppen.

De arme Larry vraagt zich af waarom alles in zijn leven in het honderd loopt. Zelfs in zijn dromen is hij niet veilig voor het noodlot. De relatief onbekende Michael Stuhlbarg speelt hem niet als een hulpeloze loser, maar als iemand die steeds – tevergeefs – hoop houdt dat het allemaal wel een keer goed komt. Hij kan maar niet geloven wat hem allemaal overkomt. Het lijkt wel alsof iedereen om hem heen weet dat hij gedoemd is, alleen hij zelf niet. Stuhlbarg geeft de onfortuinlijke Larry enorm veel sympathie mee. Ook de bijrollen zijn uitstekend gecast, zoals we gewend zijn van de Coens. Geen Frances McDormand, Steve Buscemi, John Goodman en John Turturro dit keer. De Coens kozen voor onbekende acteurs (Richard Kind, van de sitcom “Spin City”, is de bekendste van het gezelschap). Fred Melamed steelt de show als Sy Ableman, die zich uitgeeft als Larry’s beste vriend maar er ondertussen met zijn vrouw vandoor gaat. Vervolgens biedt hij zichzelf aan als gesprekpartner, met wie Larry zijn verdriet kan delen. Verwacht deze man nou echt dat Larry met hem om de tafel gaat zitten om met hém te praten?! Ook Amy Landecker als de hitsige buurvrouw is uitstekend gecast, evenals Richard Kind als de vreemde, zelfs een beetje ranzige broer van Larry, van wie niemand precies weet wat ‘ie precies uitspookt. De talloze karakterkoppen die de Coens hebben opgetrommeld voor de kleinste rolletjes doen vermoeden dat de heren veel lol hebben gehad met het ophalen van herinneringen aan hun vroegste jeugd op de joodse school in Minneapolis!

Met andere acteurs maar met hun vaste crew (componist Carter Burwell die wederom een geweldige soundtrack aflevert, cinematograaf Roger Deakins die opnieuw zijn mannetje staat) hebben Joel en Ethan Coen weer een hilarische, eigenzinnige zwarte komedie gemaakt, zoals we dat van hen mogen verwachten. ‘A Serious Man’ is weliswaar minder toegankelijk dan zijn voorganger ‘Burn after Reading’ – wat waarschijnlijk te maken heeft met de oerjoodse setting die op het eerste gezicht wat afstand creëert, én de onbekende acteurs – maar wie even goed gaat zitten voor de subtiele grappen zal beloond worden. ‘A Serious Man’ zit namelijk boordevol kleurrijke personages en briljante vergelijkingen. Maar misschien nog wel het fijnste aan deze film is het feit dat de Coens ook zichzelf niet zo bijster serieus nemen! Duidelijk een film die met bijzonder veel plezier is gemaakt.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 21 januari 2010