A Touch of Sin – Tian zhu ding (2013)
Regie: Jia Zhangke | 129 minuten | drama | Acteurs: Jiang Wu, Luo Lanshan, Meng Li, Wang Baoqiang, Zhang Jia-yi, Zhao Tao
De representatie van China in film wijkt op z’n zachtst gezegd tamelijk veel af van de werkelijkheid. China was in Azië altijd een cinematografisch buitenbeentje met films die gestoeld waren op eervolle maar erg klassieke verdedigingstechnieken als kung fu, grootse heldenepossen die de geschiedenis van het land moest doen laten herleven en de restricties die door de Partij werden opgelegd. Esthetisch gezien zaten er mooie werken tussen, maar toch kroop ergens het gevoel nooit het ware China te zien. Het Verre Oosten staat echter bekend om een ander, meer meedogenloze cinema. Denk hierbij aan het werk van de Koreaanse filmmaker Chan-Woon Park (‘Oldboy’), de films van de Vietnamese Tran Anh Hung (‘Cyclo’) en het geëngageerde oeuvre van de Japanner Yasujirō Ozu. ‘A Touch of Sin’ neemt nadrukkelijk afstand van de typische Chinese film en kiest voor een meer Aziatisch getinte benadering.
In ‘A Touch of Sin’ (de Chinese titel luidt ‘Tian zhu ding’) is door middel van een raamvertelling een China te zien dat onherkenbaar oogt. De film opent met een vrome stilte, die in vier korte verhalen al snel omslaat in een gewelddadige storm. Het geweld waarmee de hoofdrolspelers te maken mee krijgen, lijken willekeurige daden van agressie, maar een nadere blik leert de toeschouwer de oorsprong kennen. Het zijn de problemen van een nieuw China.
Rijke burgermeesters en fabriekseigenaren op het platteland, die op slinkse manieren gefortuneerd zijn geworden met het verkopen van een staatsmijn. Terwijl de rest van de bevolking arm gebleven is en de industrievervuiling welig tiert. Gastarbeiders en dagloners zonder rechten werken hard voor weinig geld. Corruptie, (fysiek) onrecht en machtsmisbruik zijn aan de orde van de dag. De bureaucratische rompslomp zorgt ervoor dat de gewone mens niets kan doen. Het gat tussen rijk en arm wordt steeds groter. De financiële uitzichtloosheid maakt het leven moeilijk. Daar komen ook de veranderde verhoudingen tussen man en vrouw, oud en jong én stad en platteland bij. Klassieke waardes als familie, het huwelijk en religie verliezen hun positie als hoekstenen van de samenleving. Het moreel en zedelijk verderf krijgt de overhand. Innoverende technologie vergroot de afstand tussen de mensen en falende vooruitgang kan debet zijn aan treinongelukken en andere rampen. Het volk probeert krampachtig vast te houden aan de culturele tradities van weleer. Alles bij elkaar gezien is er een kloof ontstaan tussen de mensen die de vrijheid hebben gekregen om te doen en laten wat ze zelf blieven en diegenen die geen keuze- en ontsnappingsmogelijkheden hebben. De moeilijkheden die daaruit ontstaan geven inzicht in het huidige China. ‘A Touch of Sin’ laat al deze thema’s de revue passeren. Het is veel wat regisseur Jia Zhangke de kijker voorlegt, maar de snelheid waarmee veranderingen in China gepaard gaan vraagt daar ook om.
Het zijn de mensen die veranderd zijn. Buiten is het immer bar. Sneeuw en regen blijven bijkans onherroepelijk vallen. Smog blijft als grijs deken boven de grote steden hangen. Het tempo van ‘A Touch of Sin’ is rustig, dialogen spaarzaam. Door middel van long takes wordt er een doortastend beeld geschapen van de staat waarin China heden ten dage verkeert. In cinematografisch opzicht wordt er daarbij spanning opgebouwd door sommige zaken uit het zicht te houden. Vloeiende cameraverschuivingen en bewegingen in het beeld zelf zorgen ervoor dat de toeschouwer toch alles te zien krijgt. Het is een mooi gebruik van de ruimte, de toeschouwer ziet China als het ware mee veranderen. Ondanks de vrij stationaire camera behoudt de film dus een organisch karakter die past bij de weidse speelwereld, waar de tijd lijkt te zijn stilgestaan. Het is een nog groter contrast met de explosie van geweld die de mens daarin berokkend heeft.
De hoofdpersonages in ‘A Touch of Sin’ zijn zwijgzaam, ongelukkig en alleen. Met een gepijnigde blik aanschouwen ze de wereld. De enige optie die ze hebben is meegaan of voorgoed afhaken. Daarbij is dat niet hun eigen, maar een door de groeiende samenleving opgelegde, keuze. Is het dan nog mogelijk om zelf het heft in handen te nemen om hoger de hiërarchische ladder op te klimmen of zijn zulke handelwijzen tot mislukken gedoemd? Als de hoofdrolspelers toch hun eigen weg inslaan rijst bovendien de vraag hoeveel recht die normale burgers hebben om zich met dezelfde wapens te bedienen als de welvarende elite. Is geweld überhaupt te rechtvaardigen en is er sprake van schuld of boetedoening? Het zijn vragen die Dostojevskiaans aandoen. De paradigmaverschuiving van China lijkt immers op die van het Rusland rond de industriële revolutie. Net als Rusland zal ook China een hernieuwde status quo vinden en de vergane zonden een plaats krijgen. Een herinnering aan een tijd waarin niet alleen de daders in de film hun ondeugden hebben, maar waaraan een geheel volk schuld heeft.
Uiteindelijk is in ‘A Touch of Sin’ alles meer dan dat het lijkt door zijn daadkrachtige spel van verrassingen. De film is desondanks net te fragmentarisch doordat de vier verhaallijnen achter elkaar zijn gemonteerd. Een meer versneden oplossing zou de personages (en het geweld) ethisch gezien meer dynamiek geven. Met een effectieve mozaïek zou de film meer zeggen over de samenleving in zijn geheel dan over het individu, precies zoals de film het beoogd. Bovendien is niet elke verhaallijn even sterk en zijn de personages psychologisch gezien niet altijd even diepgaand. Maar alles bijeengenomen weet ‘A Touch of Sin’ toch een overtuigende polemiek neer te zetten over het hedendaagse China. Hoewel het zaken toont die in het Westen al langer gemeengoed zijn, is in China de snelheid waarmee de ontwikkelingen zich voortstuwen echter aan de orde van de dag. Ook de politieke leiders zijn daar inmiddels van doordrongen. Met de komst van Xi Jinping als nieuwe president en leider van de Partij in 2013 is er een nieuwe weg ingeslagen die een eind moet maken aan de corruptie en de ongelijkheid. Een traject dat voor iedere Chinees moet leiden tot het moderne nu.
Wouter Los
Waardering: 4
Bioscooprelease: 13 februari 2014