Ad Astra (2019)

Recensie Ad Astra Cinemagazine Regie: James Gray | 123 minuten | science fiction, thriller | Acteurs: Brad Pitt, Tommy Lee Jones, Ruth Negga, Donald Sutherland, Kimberly Elise, Loren Dean, Donnie Keshawarz, Sean Blakemore, Bobby Nish, LisaGay Hamilton, John Finn, John Ortiz, Freda Foh Shen, Kayla Adams

De ruimtevaartfilm zit de laatste jaren in de lift. Alfonso Cuaróns Oscarwinnende ‘Gravity’ overdonderde filmkijkers met zijn gracieuze visuele spektakel en legde de lat extreem hoog voor genregenoten met gelijkwaardige ambities. Het al even indrukwekkende ‘Interstellar’ (2014) van Christopher Nolan onderscheidt zich vooral dankzij een briljant scenario, Denis Villeneuves ‘Arrival’ (2016) sneed op briljante wijze existentiële vraagstukken en de (on)mogelijkheid tot communicatie met buitenaards leven aan de kaak en bij de Neil Armstrong-biografie ‘First Man’ (2018) van Damian Chazelle voelde zo beklemmend dat de kijker het gevoel had samen met hoofdrolspeler Ryan Gosling in het ruimteschip te zitten. Stuk voor stuk zien de films er fantastisch uit, elk op hun eigen manier. Zie in dat rijtje maar eens met een nieuwe invalshoek, toon of stijlvorm te komen. James Gray, de man achter films als ‘We Own the Night’ (2007), ‘The Immigrant’ en ‘The Lost City of Z’ (2016), waagt zich aan die ambitie met het introspectieve ‘Ad Astra’ (2019). Ster van de film is Brad Pitt, die tevens als producent optreedt en die we zelden zo ingetogen en bedachtzaam zagen als in deze film. Pitt lijkt aan zijn tweede acteerjeugd te zijn begonnen en maakt, na ‘Once Upon a Time… in Hollywood’ (2019), opnieuw indruk.

‘Ad Astra’, wat ‘naar de sterren’ betekent, speelt zich volgens de inleidende tekst af in de ‘nabije toekomst’, in een tijd waarin ruimtereizen de normaalste zaak van de wereld zijn en ook de rest van ons zonnestelsel geen onbekend terrein meer is. De maan is een toeristische attractie geworden, al ontdekken we dat pas na verloop van tijd. Ook blijken er nogal wat natuurlijke rijkdommen in de bodem te zitten, wat de nodige cowboys en bandieten naar de maan heeft gelokt. Maar ook planeten als Mars zijn door aardbewoners gekolonialiseerd. Gray heeft getracht de ‘meest realistische weergave van ruimtevaart en ruimtereizen ooit’ te schetsen en daar is hij grotendeels in geslaagd; ‘Ad Astra’ voelt, ondanks het hoge (en letterlijke) ‘ver-van-mijn-bed-show’-gehalte, waarheidsgetrouw aan. Pitt speelt Roy McBride, een briljant ruimtevaarder die zo toegewijd is aan zijn werk dat zijn privéleven er zwaar onder leidt (zijn door Liv Tyler gespeelde echtgenote voelde zich zo verwaarloosd dat ze hem verlaten heeft). Daar komt nog bij dat Roy nogal in zichzelf gekeerd is, niet gemakkelijk over zijn gevoelens praat en te maken heeft met de nodige demonen uit zijn verleden. Roys vader Clifford (Tommy Lee Jones) was een al even geniale astronaut, die zo geobsedeerd was door de zoektocht naar buitenaards leven dat hij het gezin verliet toen Roy zestien was, om mee te gaan met de eerste bemande vlucht richting planeten als Neptunus en Jupiter. Nadat hij jaren in de periferie van ons zonnestelsel bivakkeerde, werd er niets meer van hem vernomen. Binnen de ruimtevaartwereld wordt Clifford als een held beschouwd, maar Roy heeft daar ambivalente gevoelens over: hij voelt zich door zijn vader in de steek gelaten.

Aan het begin van ‘Ad Astra’ krijgt Roy de opdracht een reparatie uit de voeren aan de torenhoge ruimteantenne, wanneer deze doelwit wordt van mysterieuze, verwoestende elektrische schokgolven die vanuit de ruimte op de aarde worden afgevuurd. Roy overleeft de duizelingwekkende val die hij daarna maakt ternauwernood. In een strikt vertrouwelijke vergadering krijgt Roy te horen dat men bij SPACECOM een vermoeden heeft waar die vandaan komen: vanuit het ruimteschip waarmee zijn vader decennia geleden is vertrokken, dat gelokaliseerd is in de buurt van Neptunus. Zou Clifford nog leven? Heeft hij er zelf voor gekomen om te verdwijnen en heeft hij besloten de aarde te laten boeten voor zijn onvermoeide expansiedrift? Om antwoord te krijgen op die vragen, wordt de onverschrokken Roy, wiens hartslag nooit boven de 80 slagen per minuut uitkomt, op pad gestuurd. Daar staat hij niet bepaald om te juichen, maar de keuze is al gemaakt voor hem en het zit ook niet in zijn plichtsgetrouwe aard om een dergelijke order te negeren of af te wijzen. Wat volgt is een enerverende ruimtereis langs verschillende planeten. Roy raakt betrokken bij een spectaculaire achtervolging door opportunistische maar gevaarlijke piraten op Mars, krijgt het aan de stok met gemuteerde dieren in een verlaten ruimteschip en wordt op Mars na een mislukte poging contact te zoeken met zijn vader bedankt voor bewezen diensten. Maar Roy laat zich niet zomaar aan de kant schuiven; nu hij zijn vader eindelijk op het spoor is, zal hij hem opsporen ook. Desnoods alleen.

‘Ad Astra’ biedt een sobere. vrij neerslachtige blik op de ruimte, met Pitts Roy McBride als onze melancholieke, bedachtzame gids. Hoe koud en onverschillig hij ook van de buitenkant mag lijken, zijn ogen verraden dat de gebeurtenissen hem wel degelijk raken, met name de vele onbeantwoorde vragen die hij heeft voor zijn vader en de complexe relatie tussen hen beiden. James Gray en coscenarist Ethan Gross achtten het nodig Pitt ook een voice-over te laten inspreken, waaruit McBrides persoonlijke frustraties, apathie en cynisme blijkt. Zijn gedachten zijn vaak ook filosofisch van aard. Soms stoort het dat op deze manier alles extra wordt uitgelegd en toegelicht; dankzij Pitts geweldige performance, met ogen die boekdelen spreken, is dat lang niet altijd nodig. De beelden spreken voor zich. De Nederlandse cinematograaf Hoyte van Hoytema, die al een indrukwekkend cv heeft met onder meer ‘Interstellar’ en ‘Dunkirk’ (2017), toont hier wederom waarom de grote filmmakers uit Hollywood zo graag met hem willen werken. Met een relatief beperkt budget van zo’n tachtig miljoen dollar schept hij een stijlvol universum dat er even wonderlijk als geloofwaardig uitziet en waar de visuele effecten naadloos in verwerkt zijn tot een waarheidsgetrouw geheel.

Natuurlijk wakkert ‘Ad Astra’ herinneringen aan andere films aan (thematisch bijvoorbeeld aan ‘Apocalypse Now’ (1979), maar James Gray weet toch zijn eigen draai aan het geheel te geven. Jammer van die grotendeels overbodige voice-over en van het feit dat de film naar het einde toe wat van zijn geloofwaardigheid inboet, maar dankzij een fascinerende Brad Pitt, de verbluffende cinematografie van Hoyte van Hoytema en de beklemmende, introspectieve sfeer weet ‘Ad Astra’ zich zonder enige moeite een plekje te verwerven in het rijtje indrukwekkende recente ruimtevaartfilms.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 19 september 2019
Digital download: 13 januari 2020
VOD-release: 20 januari 2020
DVD- en blu-ray-release: 22 januari 2020