Aftermath – Poklosie (2012)

Regie: Wladyslaw Pasikowski | 107 minuten | drama, thriller | Acteurs: Maciej Stuhr, Ireneusz Czop, Zbigniew Zamachowski, Danuta Szaflarska, Jerzy Radziwilowicz, Zuzana Fialová, Wojciech Zielinski, Danuta Borsuk, Andrzej Mastalerz, Anita Poddebniak

“Inspired by actual events”, staat er in grote letters op de filmposter van ‘Aftermath’. Dat voorspelt niet veel goeds. In op waarheid gebaseerde films is er altijd een tweestrijd gaande tussen het engagement dat het wil propageren en de illusies die het hanteert om dat verhaal te vertellen. Daarin is een evenwichtige balans van essentieel belang. Dikwijls schiet dat evenwicht de verkeerde kant op en wordt een film al snel oversentimenteel en slecht gemaakt drama. Terwijl film, kenmerkend voor het medium, alles in dienst stelt om een illusie te scheppen. Stijl en filmtechnieken zorgen ervoor dat een film een coherent ogend fictief verhaal wordt. Het in afzonderlijke scènes knippen van een film in een montage, het gebruik van verschillende perspectieven en de toevoeging van muziek nemen bijvoorbeeld allemaal afstand van de manier waarop een mens normaal de werkelijkheid ervaart. Als deze stilistische kwalificaties van film tekort schieten, is vaak ook het geheel ondermaats. Wanneer onze realiteit in een film centraal staat, mag dat dus nooit ten koste gaan van de filmische eigenschappen zelf. Simpel gezegd houdt het dan op film te zijn. Het is dan ook geen kerntaak van film om geëngageerd te zijn. Mits goed uitgevoerd, kan het echter wel van toegevoegde waarde zijn.

Het op de werkelijkheid geïnspireerde ‘Aftermath’ maakt met enige regelmaat gebruik van een fraai palet aan stijlkenmerken. Een gedeelte daarvan stuwt de film omhoog, maar bepaalde eigenschappen zijn een te conventionele sta-in-de-weg. De muziek die ‘Aftermath’ inleidt, houdt bijvoorbeeld niks te raden over het genre waar de film zich in bevindt. De dramatische klanken in de openingssequentie zetten meteen de toon voor de rest van de film. Dat is jammer, omdat verhaaltechnisch de film dan nog in de kinderschoenen staat. Daarmee wil ‘Aftermath’ te nadrukkelijk ernst geven aan de film. Een gewichtigheid die de voorspelbaarheid vergroot.

In die openingssequentie komt Franciszek Kalina na meer dan twintig jaar ballingschap in de Verenigde Staten terug in zijn geboorteland Polen. In het rurale dorpje van zijn jeugd, lijkt een hoop hetzelfde gebleven. Totdat hij verneemt dat zijn broer Józek, als enige overgebleven familielid, in onenigheid leeft met de rest van het dorp. De verdeeldheid komt voort uit een collectief geheim dat zijn oorsprong heeft in de Tweede Wereldoorlog. Aanvankelijk wil Franciszek er niks van weten, maar beetje bij beetje raakt hij meegesleurd in het web van dorpse leugens. Niet alleen hun leven, maar dat van de hele natie, staat op het punt voorgoed te veranderen als het mysterie ontrafeld wordt.

De raadsels worden stapsgewijs geopenbaard. Dat gebeurt met een zekere spanning. Precies op dat gebied scoort ‘Aftermath’ hoge punten en vullen stijl en verhaal elkaar aan. Het geeft een extra dimensie aan het op de waarheid gebaseerd verhaal. Bovendien laat het de werkelijkheid los door elementen uit te vergroten. De trage maar vakkundige opbouw werkt dikwijls naar behoren. Maar de spanningsboog komt dus niet alleen tot stand door het narratief, maar eveneens door de visuele stijlkenmerken. Een subtiel lichtgebruik, wisselingen in point-of-view en een symbolische en beklemmende cameravoering. Dat het resultaat effect heeft gesorteerd, bewijzen de doodsbedreigingen die de regisseur en twee hoofdacteurs ten deel vielen.

‘Aftermath’ bewijst bij vlagen dat het verhaal en de esthetiek elkaar niet uit hoeven te sluiten, doordat het in bepaalde scènes vrij baan geeft aan een krachtige en elkaar aanvullende wisselwerking. Zeker in de scènes waarin de spanningsboog wordt verhoogd, is het samenspel duidelijk en met genoegen waarneembaar. In film gaat inhoud nooit boven vorm, net zo min dat het tegenovergestelde waar is. Als een complementaire dans definiëren ze het medium. Ondanks dat de film een tikkeltje voorspelbaar is, is ‘Aftermath’ daarin op de goede weg.

Wouter Los

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 22 mei 2014
VOD-release: 18 september 2014