Alexander (2004)

Regie: Oliver Stone | 175 minuten | actie, drama, oorlog, avontuur | Acteurs: Colin Farrell, Angelina Jolie, Val Kilmer, Anthony Hopkins, Jared Leto, Jessie Kamm, Connor Paolo, Christopher Plummer, Gary Stretch

De Amerikaanse pers had ‘Alexander’ al afgebrand voordat de prent goed en wel in roulatie was. Enkele Griekse advocaten wilden de film al aanklagen voordat deze überhaupt al in Europa te zien was. En in ons land werd de film ook zeer matigjes ontvangen. Oliver Stone voelde zich onbegrepen en dat was de geboorte van een nieuwe controverse.

‘Alexander’ zou saai, langdradig en een heuse ode zijn aan de biseksuele geaardheid van de Griekse krijgsheer. Daarnaast waren de gevechtsscènes chaotisch gemonteerd en werd er in de pers minachtend gezegd dat de meeste special effects in het geblondeerde kapsel van Colin Farrell zaten. Kortom: Oliver Stone kreeg heel wat kritiek te verduren over zijn film. Is dat terecht?

Nee, dat is niet terecht. ‘Alexander’ is zeker niet een film die de geschiedenis in zal gaan als klassieker. Maar om de prent als puur mislukt te bestempelen is zeker niet terecht. Toegegeven de film bevat zeker de nodige fouten en flink opgeklopte sentimenten, maar daar hebben veel meer films mee te kampen. Alle heisa rond ‘Alexander’ heeft ervoor gezorgd dat de sterke kanten van de prent onderbelicht zijn gebleven.

De massascènes zijn namelijk erg indrukwekkend. De veldslagen zijn groots en het acteerwerk is degelijk. Stone heeft vooral in de actiescènes flink uitgepakt. De gevechten zijn extreem bloederig en gewelddadig en één veldslag heeft zelfs getrainde olifanten, de voorloper van tanks. Om deze massieve dieren in actie te zien, in een dichtbegroeid bos, heeft een prachtig stukje cinema opgeleverd. In deze scènes toont Stone zich een begaafd regisseur. Ook de kostuums en decors getuigen van grote klasse: de film ziet er erg verzorgd uit.

De cast is ook zeker niet slecht. Colin Farrell weet goed te overtuigen in de titelrol. Val Kilmer heeft ook een mooie rol als vader van Alexander. Jolie en Leto leveren ook redelijk werk af met hun spel. Zo overdreven negatief als er in de media werd gepraat over hun acteerwerk is onterecht. Het ligt niet aan hun dat de film regelmatig onderuit gaat.

De grootste manke aan ‘Alexander’ is namelijk de overambitieuze inslag waarmee Stone te werk ging. De regisseur wil teveel in zijn film proppen. Het complete levensverhaal van Alexander komt voorbij en dan ook nog zijn relatie met anderen. Nu is de film al een lange zit, zo’n dikke drie uur, maar dat is gewoon teveel van het goede. Een compleet levensverhaal kan niet in zo’n relatief kort tijdsbestek verteld worden.

De productie vervalt snel in ellenlange, uitleggerige monologen en irrelevante scènes. Al vanaf het begin van de film wordt de kijker getrakteerd op vele feitjes en wetenswaardigheden over de Griekse veroveraar. Stone lijkt niet te beseffen dat film een vluchtig medium is waarin je duidelijk niet zoveel van de gebruiker kunt eisen, je kunt nu eenmaal niet alles op je gemak nalezen of je eigen tempo bepaken. Het tempo van de regisseur is de leidraad van de film. Het is gewoon teveel, want naast alle informatie over Alexander zelf, moet ook nog de relatie tussen de mensen om hen heen worden uitgelegd. Als je nagaat dat de personages ook al niet de meest makkelijke namen hebben, dan wordt het al snel onbegrijpelijk.

Colin Farrell heeft soms ook zichtbaar moeite met zijn statige, plechtig opgeschreven teksten. Het script lijkt soms meer op een geschiedenisboekje dan op een scenario waar acteurs mee moeten werken. Lange, pompeuze volzinnen en breed uitgesponnen monologen vol opgeklopte vaderlandsliefde doen de film weinig goeds. De gehele cast worstelt zichtbaar met de materie. Critici hebben op dit punt dan ook zeker een punt.

Maar het is oneerlijk om ‘Alexander’ zo sterk af te rekenen op onverhulde pattriotisme. Veel Amerikaanse Hollywoodfilms lijden aan dit euvel. Naast alle fouten die Stone in zijn film maakt, staan er ook goede elementen tegenover. ‘Alexander’ valt goed te vergelijken met Wolfgang Petersen’s film ‘Troy’. Ook deze film leed aan sterk opgeklopte valse sentimenten over de schoonheid van het vaderland en de liefde voor de moederschoot. Laatstgenoemde film was ook langdradig op enkele passages en ook in die film waren er personages met weinig diepgang. Alleen werd ‘Troy’ niet verketterd om de inhoud.

De nekslag voor ‘Alexander’ zal bij de biseksualiteit van het titelpersonage hebben gelegen. De preutse Amerikanen en Grieken stonden al op hun achterste poten na het horen van het woord alleen al. Het idee dat een machtig historisch persoon niet alle stereotiepe macho-achtige eigenschappen van een mannelijke held had, zal veel critici hebben afgeschrikt. Ironisch genoeg wordt de gedeeltelijke homoseksuele geaardheid van Alexander amper besproken laat staan getoond. Wat verliefde blikken over en weer en een kus in de hals is alles wat moet blijken van Alexander’s geaardheid. De heteroseksuele kant van Alexander wordt wel in volle glorie getoond.

Haal alle commotie rond deze prent weg en je krijgt een redelijk amusant actiespektakel voor je kiezen. ‘Alexander’ is zeker geen klassieker, maar gewoon een plezierig ‘swords and sandals-epos’ dat met het verstand op nul en een bak popcorn in de hand prima te bekijken is.

Frank v.d. Ven

Waardering: 3

Bioscooprelease: 23 december 2004