Alfie (1966)
Regie: Lewis Gilbert | 114 minuten | drama, komedie | Acteurs: Michael Caine, Shelley Winters, Millicent Martin, Julia Foster, Jane Asher, Shirley Anne Field, Vivien Merchant, Eleanor Bron, Denholm Elliott, Alfie Bass, Graham Stark, Sydney Tafler, Murray Melvin, Pauline Boty, Peter Graves, Harry Locke, Bryan Marshall, Cardew Robinson, Tony Selby, Queenie Watts, Virginia Wetherell
Michael Caine (1933) heeft er altijd voor gewaakt zijn afkomst niet te verloochenen. Hij was trots op zijn cockney-accent en zijn working class credibility, maar altijd was er ook de behoefte om zijn afkomst te compenseren met een ontembare werklust. “”Ik heb alles aangepakt, altijd vanuit de gedachte: wat mooi dat ze me willen hebben. Pas de laatste jaren ben ik daar genuanceerder over gaan denken, en vraag ik me af of ik een rol ook echt wil.” De rol van ‘Alfie’ (1966), die zijn naam in de filmwereld definitief vestigde, wilde hij erg graag, al beweert hij zelf dat hij de rol slechts kreeg omdat ‘alle andere acteurs in Engeland afhaakten’. Desalniettemin was de hoofdrol in ‘Alfie’ bepalend voor Caines imago en voor zijn carrière. De voor die tijd controversiële film werd voor vijf Oscars genomineerd, waaronder die voor beste film. Ook Caine zelf kreeg een nominatie. En ook al werd geen enkel beeldje in de wacht gesleept, Caines naam in de filmwereld was hoe dan ook gevestigd.
Een echt plot heeft ‘Alfie’ niet; het is meer een karakterstudie van een jonge man tijdens de ontluikende seksuele revolutie in het ‘swinging’ Londen van halverwege de jaren zestig. Alfie Elkins (Michael Caine) is een echte rokkenjager. Terwijl Gilda (Julia Foster) een kind van hem verwacht, heeft hij een geheime ontmoeting met Siddie (Millicent Martin) in zijn auto. De oprechte conducteur Humphrey (Graham Stark) zou dolgraag met Gilda trouwen, maar zij heeft alleen maar oog voor Alfie. Die is inmiddels alweer op jacht naar de volgende verovering, zoals de dokter (Eleanor Bron) die hem op tbc onderzoekt of de verpleegster (Shirley Anne Field) in het sanatorium. Zelfs Lily (Vivien Merchant), de echtgenote van een medepatiënt met wie hij uit medelijden aanpapt, weet hij in te palmen. De enige die hem aan lijkt te kunnen, de voluptueuze Amerikaanse Ruby (Shelley Winters), geeft hem een koekje van eigen deeg. En het plichtsgetrouwe ‘huisvrouwtje’ Annie (Jane Asher) raakt al gauw moe van zijn egoïstische gedrag. Wanneer leert Alfie nou eens dan andere mensen ook gevoelens hebben?
Je zou denken dat Alfie een vreselijke vent is, die nietsontziend vrouwen kwetst en misbruik van ze maakt. En eigenlijk is hij dat ook. Maar het is de casting van Michael Caine in de hoofdrol die ervoor zorgt dat je geen hekel aan hem krijgt. Hij maakt van Alfie een charmante kerel die zich eigenlijk niet eens bewust is van het kwaad dat hij aanricht. Zijn diepste zielenroerselen en beweegredenen deelt hij met het publiek door ons recht in de camera aan te spreken. De andere personages in de film krijgen er niets van mee. Op deze manier betrekt regisseur Lewis Gilbert het publiek bij Alfie en zijn avonturen en juist door die betrokkenheid kún je simpelweg geen hekel aan hem krijgen. De onderonsjes met de kijker zijn overigens zeer vermakelijk, omdat ze doorspekt zijn met die overheerlijke Britse humor. Meest legendarisch is de scène waarin Alfie door een vrouwelijke arts wordt onderzocht. In de jaren zestig was ‘Alfie’, gebaseerd op een toneelstuk van Bill Naughton, een behoorlijk controversiële film. Niet alleen omdat de vrije liefde wordt gepredikt, maar bijvoorbeeld ook omdat abortus een prominente rol speelt. De scène waarin Denholm Elliott opduikt als creepy aborteur zijn absoluut memorabel. Jammer alleen van een volkomen overbodige en amateuristisch aandoende scène waarin Alfie de oorzaak is van een vechtpartij in een bar.
‘Alfie’ kent een uitstekende cast, want naast de geweldige Michael Caine spelen ook de dames stuk voor stuk sterke rollen. Meest opvallend is Vivien Merchant als Lily, de depressieve echtgenote van een man die Alfie ontmoet in het sanatorium. Hoewel ze eigenlijk niets van hem moet hebben, laat ze zich overhalen om door hem thuis te worden gebracht. Ze valt al snel voor zijn charmes. Niet veel later klopt ze echter zwanger bij hem aan. De daarop volgende abortusscène is even huiveringwekkend als emotioneel. Naast Caine ontving ook Merchant een Oscarnominatie voor haar rol. De kleurencinematografie en de muziek maken het plaatje af. De swingende, jazzy soundtrack van Sonny Rollins ademt de juiste sfeer uit. Je waant je echt in de swinging sixties. De titelsong ‘Alfie, What’s It All About?’, geschreven door Burt Bacharach en gezongen door Cher, werd een grote hit.
In 2004 werd ‘Alfie’ in een nieuw jasje gegoten, met de aalgladde Jude Law in de titelrol. Waar de gesprekken die Michael Caine in 1966 voerde met de camera nog aandeden als vernieuwend, is het eindeloze ijdele gewauwel van de postmoderne Alfie buitengewoon vermoeiend. Een film als deze moet je zien in het tijdsbeeld van de seksuele revolutie. Een remake in het aids-tijdperk is niet op zijn plaats. Bovendien pik je het lompe gedrag van de charmante Londense schuinsmarcheerder Caine gewoon veel beter dan de gladde vleierij van de onuitstaanbare New Yorkse chauffeur Law. De originele ‘Alfie’ mag dan misschien voor het hedendaagse filmpubliek ’n tikkeltje tevéél de jaren zestig uitademen, het is nog altijd beter te pruimen dan de plastic wereld waarin zijn moderne tegenhanger zich begeeft. Als je kunt kiezen tussen de ‘Alfie’ uit 1966 en die uit 2004, dan geniet het origineel absoluut de voorkeur!
Patricia Smagge