Alice Doesn’t Live Here Anymore (1974)

Regie: Martin Scorsese | 112 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Mia Bendixsen, Ellen Burstyn, Alfred Lutter, Billy Green Bush, Lelia Goldoni, Ola Moore, Harry Northup, Martin Brinton, Dean Casper, Murray Moston, Harvey Keitel, Lane Bradbury, Diane Ladd, Vic Tayback, Valerie Curtin, Kris Kristofferson, Jodie Foster, Laura Dern, Henry Kendrick

Met veelgeprezen rollen in succesvolle films als ‘The Last Picture Show’ (1971) en ‘The Exorcist’ (1973) zat de carrière van actrice Ellen Burstyn aan het begin van de jaren zeventig behoorlijk in de lift. Producent Warner Bros. was zo in zijn nopjes met deze nieuwe ster, dat ze zelf een nieuw project uit mocht kiezen dat ze ook nog eens naar haar eigen voorkeur vorm mocht geven. Burstyn had twee doelen voor ogen: ze wilde een film maken over een vrouw die moest leren omgaan met de problemen van die tijd en ze wilde een beloftevolle regisseur aantrekken om de film in goede banen te leiden. Nadat ze het juiste script – van de hand van Robert Getchell – had gevonden, bracht Brian De Palma haar in contact met Martin Scorsese. De actrice had kort daarvoor ‘Mean Streets’ (1973) gezien en was onder de indruk van Scorseses kwaliteiten, maar twijfelde toch nog een beetje. Vooralsnog had hij louter ‘mannenfilms’ gemaakt, zou hij ook wel met ‘vrouwenzaken’ om kunnen gaan. “”Ik weet niet veel van vrouwen, maar ik ben zeker bereid te leren,”” zou de regisseur gezegd hebben. Voor Burstyn was dat enthousiasme genoeg om hem direct in te huren.

In ‘Alice Doesn’t Live Here Anymore’ (1974) speelt Ellen Burstyn de rol van Alice Hyatt, een vrouw van 35 die met haar vroegwijze twaalfjarige zoontje Tommy (Alfred Lutter) en haar dominante echtgenoot Donald (Billy Green Bush) een gezapig leventje leidt in New Mexico. Wanneer Donald als gevolg van een verkeersongeluk plotseling komt te overlijden, staat Alice er alleen voor. Ze besluit het roer drastisch om te gooien en haar droom achterna te gaan: als nachtclubzangeres aan de slag in haar geboortestad Monterey, Californië. Samen met Tommy begint ze aan een reis die haar wereld op zijn kop zal zetten. Omdat ze krap bij kas zitten, zijn ze gedwongen hier en daar een tussenstop te maken zodat Alice wat geld kan verdienen. Op hun eerste stop ontmoet ze de op het oog charmante Ben (Harvey Keitel), waarmee ze een affaire begint. Hij blijkt echter een agressieve psychopaat te zijn en Alice en haar zoon moeten maken dat ze wegkomen. Op hun tweede tussenstop, in Phoenix, Arizona, gaat het er een stuk rustiger aan toe. Alice neemt een baantje in Mel’s Diner, waar ze kennismaakt met de grofgebekte Flo (Diane Ladd), waar ze langzaam maar zeker een sterke vriendschap mee opbouwt. Maar dan wordt ze verliefd, op de sympathieke boer David (Kris Kristofferson). Alice staat voor de keuze: blijft ze haar droom volgen of kiest ze voor een leven op de ranch met David?

Voor Martin Scorsese betekende ‘Alice Doesn’t Live Here Anymore’ een flinke ommezwaai. Niet alleen was het zijn eerste film waarin vrouwen centraal staan, hij moest zich tevens van zijn geliefde stad New York verplaatsen naar het landelijke zuiden van de VS. Bovendien was het de eerste film die hij in de studio zou maken. De regisseur voelde zich wellicht beperkt in zijn mogelijkheden, maar laat daar niets van merken. Hij geeft ‘Alice Doesn’t Live Here Anymore’ precies het juiste tempo mee, al laat hij zijn doorgaans inventieve manier van filmen hier achterwege (op het begin na). Het thema van deze film sluit aan bij de heersende sociale kwesties van het begin van de jaren zeventig; alleenstaande moeders die – al dan niet noodgedwongen – iets van hun leven proberen te maken. Wellicht is dat ook een van de redenen waarom het script werd bekroond met een Academy Award. De emancipatie van de vrouw is inmiddels heel wat verder gevorderd, maar dat maakt deze film zeker niet gedateerd. Een sterke vrouw die haar droom achterna gaat zal elke generatie blijven aanspreken. De situaties zijn uit het leven gegrepen. Op een bijzondere manier laat Scorsese zien dat zijn hoofdpersonage altijd al vastberaden en koppig is geweest; in een surrealistisch begin dat refereert aan ‘The Wizard of Oz’ (1939) zien we de jonge Alice reeds haar droom vastgrijpen om deze niet meer los te laten.

Ellen Burstyn ontving voor haar overtuigende bijdrage aan ‘Alice Doesn’t Live Here Anymore’ een Oscar voor beste actrice. Geheel terecht, want ze geeft haar personage een prachtige gelaagdheid mee. Aan de ene kant is ze wereldwijs en vastberaden, aan de andere kant eenzaam en onzeker. Burstyn krijgt geweldig tegenspel van kindsterretje Alfred Lutter, die een personage met in feite een hoge irritatiefactor toch iets ontwapenends meegeeft. De grootste kracht ligt hem misschien nog wel in de kleurrijke acteurs in de bijrollen. Zoals zo vaak heeft Scorsese een rolletje gereserveerd voor een artiest, ditmaal Kris Kristofferson die als de sympathieke David pas na ruim een uur op komt draven en niet echt een overweldigende indruk maakt, maar zeker een voldoende haalt. Sterker zijn Harvey Keitel en Diane Ladd. Scorseses goede vriend Keitel maakt van zijn kleine rol een onvergetelijke. Ben lijkt een charmante figuur, maar schijn bedriegt. Achter zijn onschuldige glimlach schuilt een psychopaat. Ladd, die een Oscarnominatie ontving, is geweldig als Flo, de grofste vrouw van heel Phoenix maar wel met een hart van goud. In kleinere rolletjes zijn nog te zien Ladds dochter Laura Dern (cameo), Valerie Curtin als de nerveuze serveerster Vera en tomboy Jodie Foster als de jeugdige delinquent Audrey die bevriend raakt met Tommy.

‘Alice Doesn’t Live Here Anymore’ mag dan een a-typische film van Martin Scorsese zijn, de regisseur toont nog maar weer eens aan dat hij meer kan dan alleen grootstedelijke machofilms maken. Al is het nog maar de vraag wat werkelijk zijn bijdrage is geweest aan het succes van deze prent, aangezien het Ellen Burstyn is die er absoluut háár film van heeft gemaakt. De actrice werd in totaal voor zes films genomineerd voor een Oscar (meest recent voor ‘Requiem for a Dream’ uit 2000), maar de rol van Alice Hyatt is absoluut bepalend geweest voor haar carrière. Fans van Burstyn mogen deze film dan ook absoluut niet missen! En fans van Scorsese eigenlijk ook niet. Wees er alleen wel op voorbereid dat dit heel wat anders is dan wat je van hem gewend bent!

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 14 augustus 1975