Am I Black Enough for You? (2008)

Regie: Göran Hugo Olsson | 87 minuten | muziek, documentaire

Twee liedjes definiëren de carrière van soulzanger Billy Paul; zijn grootste hit ‘Me and Mrs. Jones’ uit 1972 en de single die daar direct op volgde, ‘Am I Black Enough for You?’. Hoewel hij in zijn thuisstad Philadelphia altijd voldoende fans heeft gehad en als voorbeeld diende voor een jongere generatie zwarte artiesten, kent de rest van de wereld hem nauwelijks. ‘Mrs. Jones’ had – ondanks het pikante thema overspel, wat reden was voor een aantal radiostations op het liedje niet te draaien – Paul net op de kaart gezet bij het blanke publiek. Een grote carrière lag voor hem in het verschiet. Maar door het uitbrengen van een lied met de militant klinkende titel ‘Am I Black Enough for You?’ leek Paul zijn eigen glazen in te gooien. Zijn eigen vrouw Blanche – tevens zijn manager – noemt de plaat een ‘career killer’, anderen onder wie producer en tekstschrijver Kenny Humble denken dat het lied simpelweg zijn tijd te ver vooruit was. De Zweedse filmmaker Göran Hugo Olsson zocht Billy Paul op en vraagt hem in de documentaire ‘Am I Black Enough for You?’ (2008) wat hij er zelf eigenlijk van vindt.

Paul Williams werd in 1934 geboren in Philadelphia. Hij begon zijn carrière op elfjarige leeftijd, nadat buurman Bill Cosby een goed woordje voor hem had gedaan bij de lokale radiozender WPEN. Door te luisteren naar de 78-toerenplaten van zijn ouders en zanglessen te volgen ontwikkelde Paul een zangstem die het midden houdt tussen jazz, rhythm & blues en pop. Al snel maakte hij carrière in de plaatselijke clubs, waar hij erachter kwam dat hij zijn naam moest veranderen om verwarring met die andere Paul Williams (zanger van The Temptations) te voorkomen. Vanuit het clubcircuit werkte Billy Paul zich op tot een zanger met nationaal aanzien, nadat hij samenwerkte met Miles Davis, John Coltrane, Sammy Davis Jr. en Nina Simone. Hij kwam in contact met schrijvers- en producersteam Kenny Gamble en Leon Huff, onder wiens label hij platen uitbracht. Zijn eerste drie albums flopten echter jammerlijk. Pas nadat ze begin jaren zeventig een nieuwe platenmaatschappij hadden opgericht, Philadelphia International, begon het balletje pas echt te rollen voor Billy Paul.

Het album ‘360 Degrees of Billy Paul’ – zijn vierde – moest hem presenteren als een ‘allround entertainer’. “”Ik wist dat ‘Me and Mrs. Jones’ een hit zou worden, nog voor de plaat was uitgebracht””, zegt Billy. “”Het is een liedje waar iedereen zich in kan herkennen.”” Niet iedereen was het daarmee eens, maar dat deze suikerzoete ballade een succes werd, is zacht uitgedrukt. ‘Me and Mrs. Jones werd een van de best verkochte singles van het jaar en leverde Paul een Grammy op. “”De wereld lag voor het oprapen,”” aldus Pauls vrouw Blanche, met wie hij al sinds de jaren zestig samen is. In haar ogen is Kenny Gamble ervoor verantwoordelijk dat het daarna bergafwaarts ging met Billy’s carrière. De twee singles verschilden te veel van elkaar. Voor Billy’s trotse zwarte aanhang (hij maakte voorheen ook al message songs) was ‘Me and Mrs. Jones’ te braaf en voor zijn kersverse blanke fans bleek ‘Am I Black Enough for You’ te revolutionair en strijdvaardig. Zijn carrière zou voorgoed schade oplopen. Ook persoonlijk kwam Billy in een crisis terecht; in de jaren tachtig waren Blanche en hij zwaar verslaafd aan drugs.

Het mag een wonder heten dat het echtpaar uit het dal is geklommen. Ze hebben veel steun aan elkaar gehad, blijkt uit de documentaire. De anekdote over hoe ze elkaar ontmoet hebben is een van de leukste uit de hele film. Toen ze jong was, had Blanche haar haren blond geverfd. De brutale Billy riep haar na: “”Je weet wel dat je zwart bent hè?!”” Een leuke knipoog naar de titel van de documentaire! Om de carrière van Paul wat meer in de verf te zetten, brengt Olsson invloedrijke mensen als Kenny Gamble en Clive Davis voor de camera, evenals jonge artiesten die zich door hem hebben laten inspireren (Questlove van The Roots en rapper Schooly D). Prachtige muziek van Billy, die aan deze zijde van de oceaan nauwelijks bekend is, komt voorbij waaronder de geweldige message songs ‘I’m Just A Prisoner’ en ‘Black Wonders of the World’. De zanger zelf komt over als een sympathieke, levenslustige man. Op geen enkel moment krijg je het idee dat hij wrange gevoelens heeft ten opzichte van Gamble over het feit dat door diens slechte timing zijn carrière niet het (langdurige) succes heeft gebracht dat hij wel verdiende. Dat is een stelling die door Olsson wordt voorgelegd maar waar hij nooit genoeg bewijzen voor vindt.

Onthullend is ‘Am I Black Enough for You?’ wel, maar niet op de manier die regisseur Göran Hugo Olsson voor ogen had. Hij had wellicht gehoopt op een fellere Billy Paul, die met de beschuldigende vinger zou wijzen. Dat gebeurt niet. De grote verrassing van deze film is het arsenaal aan prachtige, krachtige songs die Paul maakte en absoluut een groter publiek verdienen. Wie had dat gedacht van de man die de meeste mensen alleen kennen van het zoetgevooisde ‘Me and Mrs. Jones’? De film toont bovendien Pauls liefde zien voor zijn thuisstad Philadelphia en zijn vrouw Blanche. De bewondering die de nieuwe generatie artiesten voor hem heeft is aandoenlijk. Deze man verdient de aandacht zonder meer. In een breed perspectief gezien heeft hij namelijk net als James Brown en Marvin Gaye bijgedragen aan de cross-over tussen blanke en zwarte muziek.

Patricia Smagge