Amour (2012)
Regie: Michael Haneke | 127 minuten | drama | Acteurs: Jean-Louis Trintignant, Emmanuelle Riva, Isabelle Huppert, Alexandre Tharaud, William Shimell, Ramón Agirre, Rita Blanco, Carole Franck, Dinara Drukarova, Laurent Capelluto, Jean-Michel Monroc, Suzanne Schmidt, Damien Jouillerot, Walid Afkir
Een agent trapt de deur in van een imposant Parijs appartement, waarvan de ramen en deuren zijn afgeplakt. Eenmaal binnen ontdekt hij het levenloze lichaam van een oude vrouw. Ze ligt op haar bed, in haar mooiste jurk en omringd door bloemen. Ze moet al enige tijd geleden overleden zijn, maar uit de manier waarop ze daar zo ligt maken we op dat ze erg geliefd moet zijn geweest. De openingsscène van ‘Amour’ (2012) laat aan duidelijkheid niets te wensen over, maar brengt tegelijkertijd vragen met zich mee. De eerste van vele vragen die schrijver en regisseur Michael Haneke met zijn nieuwste meesterwerk op ons afvuurt. ‘Amour’ is onverbiddelijk zoals we van de Oostenrijkse cineast gewend zijn, maar is tegelijkertijd het meest tedere wat we ooit van hem zagen. Waar in vrijwel al zijn films de dood altijd op de loer ligt om op een onverwacht moment toe te slaan, weten we nu al na de eerste minuten dat Magere Hein een hoofdrol zal spelen.
Na de openingsscène maken we een sprong terug in de tijd. Ineens zijn we in een concertzaal, waarbij we het publiek in de ogen kijken. Tussen dat publiek bevinden zich, in eerste instantie nog vrij anoniem, Anne (Emmanuelle Riva) en Georges (Jean-Louis Trintignant), een ouder echtpaar dat vroeger de kost verdiende als muziekdocent en nu de dagen slijt door zich in kunst en cultuur onder te dompelen. Ze moeten al minstens veertig en misschien al bijna vijftig jaar samenzijn, maar de liefde is er niet minder om, merken we al snel. Die liefde zit hem in kleine dingen: korte zinnetjes, kleine gebaartjes, tedere blikken. Maar de dood ligt vervaarlijk op de loer, dat kan niet anders bij mensen op zo’n hoge leeftijd. Hoe lang kan deze liefde nog standhouden, is de vraag die zich onmiddellijk aandient. Als het aan Anne en Georges ligt nog heel lang, maar zij hebben het niet voor het zeggen. Ze wonen in het statige Parijse appartement dat in de openingsscène zo bruut open wordt getrokken en de dood doet sneller dan ze willen zijn intrede in hun schitterende woning.
Want niet veel later wordt Anne getroffen door een hersenbloeding, die zich al eerder had aangekondigd in de vorm van vergeetachtigheid en black-outs. Ze raakt gedeeltelijk verlamd en is al snel, tot haar grote verdriet en frustratie, veroordeeld tot een rolstoel. De zorgzame Georges toont zich een liefdevolle en trouwe echtgenoot die de zorg voor zijn geliefde op zich neemt. Aanvankelijk zonder morren. Tijdens de spaarzame bezoekjes van hun dochter (Isabelle Huppert) hoor je hem niet klagen. Maar Anne wordt steeds opstandiger en onhandelbaarder. Om de zorg over haar te delen huurt Georges een thuiszorghulp in, maar als hij ziet hoe die zijn geliefde echtgenote – hoe dwars en bokkig ze ook is – behandeld, stuurt hij haar zonder pardon de laan uit. Anne takelt ondertussen steeds verder af. Ze komt haar bed niet meer uit, plast in haar broek en weigert te eten. Praten gaat ook steeds minder makkelijk en tegen de tijd dat ze bijna niets meer kan, gaan haar hartverscheurende kreten door merg en been. Voor Georges wordt het gaandeweg moeilijker om voor haar te zorgen en de frustraties beginnen steeds meer de overhand te nemen.
Met ‘Amour’ won Michael Haneke (opnieuw) de Gouden Palm in Cannes en daar valt absoluut niets op af te dingen. De film weet onvoorwaardelijke liefde en de onvermijdelijke dood op een ongeëvenaarde wijze aan elkaar te verbinden. Het publiek wordt het leven van deze mensen ingezogen, mede door het fantastische gebruik van ruimte van Haneke. Op enkele minuten aan het begin van de film na, speelt alles zich af in het imposante herenhuis van het echtpaar. Hun wereldje wordt zienderogen steeds kleiner. Aanvankelijk heb je nog een ruimtelijk gevoel in de weelderige vertrekken, maar na verloop van tijd komen de muren letterlijk op je af. Het eens zo mooie huis werkt opeens verstikkend. Haneke filmt zijn hoofdrolspelers niet, hij observeert ze. Dat levert lange, verstilde shots op die – naarmate ze langer duren – steeds indringender werken. De regisseur weet bovendien zijn publiek te prikkelen met existentiële vragen en morele dilemma’s. Situaties als die waarin Anne en Georges terechtkomen, zijn voor iedereen herkenbaar. Ook als je het zelf (nog) niet hebt meegemaakt, kun je je verplaatsen in beide personages. Haneke zet je een spiegel voor, geeft nergens antwoorden maar stelt vooral heel veel vragen. Hoe ga je om met de machteloosheid wanneer je oog in oog staat met de dood? Wat gebeurt er als medelijden het wint van de liefde? Juist doordat de film zich weerkaatst naar je eigen leven, blijft ‘Amour’ nog lang nadreunen.
Overigens is dat niet alleen de verdienste van Michael Haneke, die zich wederom een meesterregisseur toont, maar ook van de fantastische acteurs in de hoofdrollen. Emmanuelle Riva en Jean-Louis Trintignant hadden hun sporen in de filmwereld natuurlijk al ruimschoots verdiend, maar zetten met deze film een welverdiende kroon op hun lange en rijke carrières. Je gelooft echt dat deze mensen al vijftig jaar samen zijn en onvoorwaardelijk van elkaar houden. Zowel fysiek (met name Riva) als geestelijk (beiden) vergden deze rollen veel van deze tachtigplussers. Des te indrukwekkender is hun prestatie. Intens ontroerend en indringend, Haneke bewijst met dit meesterwerk nog maar eens zijn klasse.
Patricia Smagge
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 15 november 2012
DVD-release: 15 maart 2013