Amsterdam (2009)
Regie: Ivo van Hove | 85 minuten | drama | Acteurs: Ilias Addab, Warre Borgmans, Renée Fokker, Aus Greidanus Jr., Katja Herbers, Edwin Jonker, Hans Kesting, Mike Libanon, Omar Metwally, Hadewych Minis, Willem Nijholt, Mimoun Oaïssa, Marisa Tomei, Hilde Van Mieghem, Steven van Watermeulen, Marie Vinck, Ward Weemhoff, Samuel Weiss
“Hoe kan ik nou houden van een illegale crimineel zonder toekomst,” geeft Roos (Katja Herbers) als antwoord als Khaled (Mimoun Oaissa) haar ten huwelijk vraagt. Ze heeft gelijk want Khaled is illegaal en crimineel maar het is een nogal grove zin. Het kenmerkt het rauwe drama ‘Amsterdam’ van theaterregisseur Ivo van Hove, waarin dertien verschillende karakters op zoek zijn naar geluk in de stad Amsterdam maar het niet kunnen vinden. Ivo van Hove zegt zelf over de film dat hij tevreden zou zijn als kijkers zich kunnen “onderdompelen in de negatieve krachten van de film en zouden denken: zo wil ik niet leven”. Dat is hem zeker gelukt.
De hoofdpersoon in ‘Amsterdam’ is – hoe kan het ook anders – Amsterdam zelf. Waarom trekken mensen naar deze stad? Khaled is op zoek naar financieel geluk en komt als illegaal terecht in de criminaliteit. Hij stuurt zijn geld braaf naar zijn moeder in Marokko en zwijgt ondertussen over zijn bezigheden en verblijfplaats. Hij heeft genoeg dromen, hij wil het liefst een Marokkaanse restaurantketen openen, ‘Maroccan Delight’. En trouwen en kinderen krijgen met de Nederlandse Roos. Khaled is onbewust de verbindende factor in deze mozaïekfilm die vijf heftige dagen in Amsterdam weergeeft.
Khaled weet niet dat zijn jongere broertje Abdul (Ilias Addab) naar Nederland is gekomen om hem te zoeken omdat hun vader op sterven ligt. Er wacht zich geen warm welkom voor Abdul. Eerst wordt hij aangerand door een man die hem een lift geeft van Schiphol naar Amsterdam en vervolgens belandt hij in de cel omdat hij op straat slaapt. Het enige aardige beeld wat dan van Amsterdam (of eigenlijk Nederland) getoond wordt, is dat de politie hem gaat helpen zoeken naar Khaled. Khaleds leven bestaat uit stelen van voornamelijk auto’s wat hij samen met de twee broers van Roos doet. Ze komen uit een arm gezin waarvan de vader spoorloos is. Broer Sjaak wil meer en meer geld en als Khaled door de politie gezocht wordt bedenkt hij dat hij dat ze van hem af moeten komen om verder te komen. De losgeslagen broer Johnny – hij draait zijn hand niet om iemand neer te steken voor een gouden Rolex – gaat hierin zonder nadenken in mee. Zus Roos gebruikt haar seksualiteit om te krijgen wat ze wil maar weet eigenlijk niet exact wat ze wil, behalve dat ze op zoek is naar liefde. Ze denkt dat ze verliefd is op de Amerikaan John (Omar Metwally) die met zijn vrouw Donna (Marisa Tomei) naar Amsterdam is gekomen om hun vijfjarige huwelijk te vieren. John en Donna hopen in Amsterdam hun geluk in de liefde weer te hervinden, wat niet lukt omdat John het al opgegeven heeft en op dag twee Roos oppikt en met haar in een hotel belandt.
Ondertussen gaat Khaled regelmatig naar een camping waar hij een bevriend Belgisch homostel opzoekt die hem ooit Nederland binnen hebben gesmokkeld. Op deze camping komt ook een ongelukkig Duits stel met dochter Hannah te staan die voor het eerst op vakantie naar het buitenland zijn. Khaled krijgt na de afwijzing van Roos gevoelens voor Hannah. Op dag vier komt alles tot een climax en worden Khaled en Hannah ontvoerd in de caravan door Sjaak en Johnny waarbij John aangereden wordt. Dit heeft grote gevolgen voor zowel de levens van de twee broers, als Roos, John en zijn vrouw, Hannah en Khaled.
Mooi aan ‘Amsterdam’ is hoe verschillende soorten relaties weergegeven worden in de film. Niet alleen tussen geliefden maar ook tussen familieleden. Minder mooi is dat al deze relaties erg moeizaam verlopen, zich opbreken of niet mogelijk worden gemaakt. Dat wordt haarfijn duidelijk gemaakt. Het leven is geen pretje.
De zon schijnt niet in ‘Amsterdam’. De sfeer is grauw, de stad is hard en onaardig voor zijn (tijdelijke) inwoners. Ook het acteerwerk is een beetje rauw neergezet. Ivo van Hove heeft expres weinig gerepeteerd en de acteurs ter plekke vrij gelaten te improviseren. Dit levert niet altijd het mooiste acteerwerk op. Sommige scènes zijn af en toe ook iets te groots uitgezet en lijken vanuit het niets te komen. Bijvoorbeeld als Donna kwaad is op haar man omdat ze weet dat hij niet gaat snookeren maar waarschijnlijk naar een andere vrouw gaat. Haar hysterische reactie waarbij ze het dienblad met het ontbijt van het bed afgooit past bij het moment maar haar gedrag komt uit het niets en lijkt hierdoor misplaatst. Dit werkt misschien voor toneel maar niet voor film. Gelukkig zitten er ook scènes zonder tekst in ‘Amsterdam’. Dit geeft een fijne balans aan, het leven is niet alleen maar heftig.
Barbara Plasmans