An Unexpected Wilderness – Natural World: The Wild Places of Essex (2009)
Regie: Andrew Graham-Brown | 50 minuten | documentaire
De wonderlijke wereld van de écht wilde natuur wordt vaak eenstemmig geassocieerd met exotische bestemmingen waar kuddes imposante zoogdieren langs de horizon trekken en zwermen bonte vogels het luchtruim bevolken. In het geïndustrialiseerde Westen heeft de mens daarentegen vrijwel overal zijn stempel op het landschap gedrukt. Soms in positieve zin, maar meestal niet. Het Britse district Essex is zo’n regio waar de hand van de mens bijna overal prominent in het landschap zichtbaar is. Essex wordt sterk geassocieerd met niet bepaald landschapsverrijkende elementen als de zware industrie, stedenbouw en de goedkope neongloed van licht vermaak. Veel Britten betitelen het district dan ook meesmuilend als het afvalputje van de ravissante metropool Londen.
Toch begeeft natuurliefhebber en schrijver Robert McFarlane zich in ‘An Unexpected Wilderness’ (‘The Wild Places of Essex’, een aflevering uit “Natural World”) op een intensieve materiële en vooral spirituele zoektocht naar de verborgen natuurlijke schatten van Essex. Want voor de scherpe observant zijn die ook vindbaar in een op het eerste gezicht vrij desolate regio in het zuidoosten van Groot-Brittannië. Soms gaat het om toevluchtsoorden van bescheiden omvang zoals Epping Forrest, een mooi, met damherten, talloze woudvogels, dassen en een bladerrijk herfsttapijt gevuld bos, een oase waar de sporen van menselijke aanwezigheid beperkt blijven tot door onbekende boodschappers in bomen gekraste zinnen en bescheiden hoeveelheden zwerfafval. “Het Epping Forest is echt een plek waar een mens die op zoek is naar meer dan vluchtig vermaak of de alledaagse besognes zichzelf kan vinden, juist door te verdwalen in een gebied waar tijd en ruimte geheel andere dimensies aannemen dan in de door ons gecreëerde rurale en stedelijke woestijnen. Het is namelijk verbazingwekkend hoeveel groter zelfs een van buiten piepklein bos wordt als je er daadwerkelijk doorheen loopt”, stelt McFarlane.
Andere waarnemingen vervlechten juist de moderne mensenwereld en het rijk der natuur op sublieme wijze. Het beste voorbeeld is de scène waarin we zien hoe een slechtvalk nestelt op en elegant voorbijvliegt aan een stokoude kerncentrale, een onooglijk betonnen monstrum. Het ongerepte en engelachtige wordt in een sprekend beeld gevangen en verenigd met het giftige en artificiële. Immense zwermen strandlopers en rotganzen wijzen de moderne stadsmens uit het industriële tijdperk op het bestaan van een parallel universum, een wereld die af en toe kortstondig haar poorten opent en een glimp weggeeft van een alternatieve realiteit die soms tijdelijk versmelt met de onze. ‘An Unexpected Wilderness’ is vooral een mooie ode aan het ‘alledaagse’, aan de natuur die zich als het ware op de drempel van onze voordeur bevindt. De documentaire is tevens een filosofisch getinte zoektocht naar de spirituele waarde die de natuur die ons omringt op een dieper menselijk niveau vertegenwoordigt. Want voor de goede verstaander is de natuur overal, of het nu een wegberm, een stadspark of een weelderig bos betreft.
Frank Heinen