Arabian Nights Volume 2: The Desolate One – As Mil e Uma Noites: Volume 2, O Desolado (2015)

Regie: Miguel Gomes | 131 minuten | drama | Acteurs: Crista Alfaiate, Chico Chapas, Luísa Cruz, Pedro Caldas, Gonçalo Waddington, Margarida Carpinteiro, Carla Maciel, Gracinda Nave, Carloto Cotta, Mariana Martins, Pedro Inês, José Manuel Mendes

Het tweede deel van drieluik ‘Arabian Nights’ gaat in grote lijnen op dezelfde voet verder als zijn voorganger. Aan de hand van de vertellingen uit Duizend-en-een-nacht worden, onder begeleiding van verteller Scheherazade, de crisisjaren van Portugal onder de loep gelegd. De tweestrijd tussen de moderne economische depressie en de sprookjes van weleer worden soepel tot een geheel gesmeed, vooral doordat die tegenstrijdigheid in elke porie van de film doordreunt.

In het eerste deel stond de spagaat tussen traditionalisme en vooruitgang centraal. Deel twee, met de ondertitel The Desolate One, zoekt een meer individuele, plaatselijke aanpak. De status van vroeger biedt geen houvast in het Portugal van na de crisis. De moordenaar kan uitgroeien tot een volksheld, puur omdat hij ingaat tegen de lokale gezaghebbers, die op zijn beurt lakeien zijn van de nationale regering of, nog erger, de Europese schuldeisers. Een rechter wordt door de regelgeving zo gehinderd, dat haar werk het vertoon krijgt van een absurdistisch Kammerspiel. De teloorgang is echter het meest evident bij de ouderen van het land, gezien de scènes van een echtpaar dat door de crisis alle levenswil verloren is.

Het gebrek aan pensioen, de noodzaak van voedselbanken en de slechte zorgvoorzieningen maken van hun leven een doodlopende weg. De enige zonnestraal die hun rest, een lief hondje, maakt het besef van hun lijden paradoxaal alleen maar groter. Hoe onschuldiger het dier, hoe moeilijker het wordt om er de zorg over te dragen. De hond wordt straks aan de lijn gehouden, maar daardoor verworden ze precies tot diegene die over hun eigen levens bepaald hebben. De weg wordt een nauwe steeg. De jeugd moet de oplossing bieden. Het hondje wordt op tactische wijze overgedaan aan een jong stel, dat ondanks hun eigen problemen nog altijd toekomst ziet. Maar echte antwoorden hebben ook zij niet. Zolang het land onder dwang van anderen staat, is er geen vrijheid mogelijk.

Retorisch gezien is dat een onloochenbare boodschap. Maar doordat ‘Arabian Night’ zo nadrukkelijk de vorm heeft van een zowel documentair als fictief mozaïekstuk rijst de vraag welk Portugal de toeschouwer hier precies ziet. Een geconstrueerd decor of realistische weergave van de werkelijke situatie. Anderzijds is ook weer die ambiguïteit de sterkte van de drie films. Door te spelen met de financiële rampspoed, stijgt de film boven makkelijke emoties uit. Het gaat uiteindelijk niet om sentimenteel slachtofferschap of de aanklacht tegen het regime. Volume twee van ‘Arabian Nights’ laat vooral zien hoe bitter moeilijk verenigbaar vroeger en nu is. Maar ook, tussen de regels door, dat die convergentie het enige begaanbare pad is.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 maart 2016
DVD-release: 19 mei 2016