Archangel (2005)

Regie: Jon Jones | 131 minuten | drama, thriller | Acteurs: Daniel Craig, Yekaterina Rednikova, Gabriel Macht, Lev Prygunov, Alexey Diakov, Harry Ditson, Tanya Moodie, Avtandil Makharadze, Anna Gerasimova, Claudia Harrison, Kaspars Zvigulis, Valery Chernyak, Aurelija Anuzhite, Ziedonis Lochmelis, Jakov Rafalson, Yervant Arzumanyan, Elena Butenko, Ksenia Entelis, Dmitry Palejes, Rotislav Lavrentjev, Imbi Strenga, Rezija Kalnina, Konstantin Lavronenko, Ludmila Golubeva, Igor Filippov, Juris Strenga, Igor Chernawsky, Romualds Ancans, Aleksei Khardikov, Aris Rozentals, Kristina Brize

Gebaseerd op het boek van bestseller-auteur Robert Harris, hoewel de plot van deze tv-film niet helemaal in de pas loopt met de inhoud van het boek.

Craig is, zoals altijd eigenlijk, prima in vorm als de hoogleraar geschiedenis Christopher Kelso. Zijn bijnaam is “Fluke”, wat zich min of meer als “ongelukje” laat vertalen. Aan het begin van de film legt hij zelf uit waarom: omdat zijn moeder al 46 jaar was toen ze van de latere hoogleraar beviel. Hetzelfde zou ook kunnen gelden voor zijn carrière. Het is zes jaar geleden sinds hij zijn laatste boek uitbracht en Kelso lijkt enigszins op een dood spoor beland te zijn. Misschien grijpt hij daarom zo gretig de kans aan om achter persoonlijke spullen van de oud-dictator aan te gaan.

Het gebrek aan karakterontwikkeling is dan ook meteen het zwakste punt van ‘Archangel’. Craig zet zijn rol goed neer, maar hij krijgt te weinig materiaal om echt zijn gang te kunnen gaan. Zijn strakke blik en zijn scherpe gelaatstrekken geven Kelso een bepaalde ondoorgrondelijke en onverzettelijke uitstraling mee, die past bij de Russische volksaard, zoals die vaak beschreven is. Vaak geciteerd, ook in de film, is een uitspraak van Winston Churchill, waarmee hij de handelwijze van Rusland aanduidde: “It is a riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma”. Lang wordt in elk geval het mysterie rond de eigendommen van Stalin vastgehouden. Welke Rus precies welk spel speelt en wat hun rol rond de jacht rond Stalins spullen inhoudt, blijft lang mysterieus. Ook als duidelijk wordt dat het dagboek dat tussen de spullen zit, niet van Stalin zelf is, maar van een jong meisje, blijft de precieze keten van gebeurtenissen in nevelen gehuld. Duidelijk is wel dat Kelso gemanipuleerd wordt, maar door wie en met welk doel, blijft tot driekwart van de speelduur verborgen. Kelso, geholpen door Zinaida (Rednikova), de dochter van de lijfwacht die hem op het spoor van Stalins spullen zet, en hinderlijk gevolgd door de ambitieuze Amerikaanse journalist O’Brien (Macht) belandt vanuit Moskou in het koude noorden van Archangelsk. Daar volgt een ontknoping, die de belofte van het begin niet helemaal in weet te lossen. Hoe vergezocht de onthulling van Stalins geheim op het eerste oog mag lijken, veel mensen hebben ook in werkelijkheid nog een verlangen naar voormalige dictaturen. Of het nu een zekerheid die van die tijd schijnbaar uitging, in bijvoorbeeld Italië en Spanje is er onder bepaalde groepen mensen nog altijd een soort nostalgie naar Mussolini of Franco aanwezig. ‘Archangel’ maakt handig gebruik van de ook in Rusland bestaande zwang om de tijd van Stalin te verheerlijken, waarbij de nare gevolgen (goelags, zuiveringen en hongersnoden) voor het gemak vergeten worden.

Naast het al genoemde gebrek aan karakterontwikkeling valt vooral de vlakke regie op, waardoor het geheel nooit echt tot ontbranding komt, maar langdurig voort blijft smeulen. Hoewel de acteurs goed spel laten zien en de Russen ook allemaal Russisch spreken (hetgeen de geloofwaardigheid ten goede komt) is het vooral het prachtig gefilmde landschap dat de hoofdrol speel in ‘Archangel’. Vanaf het moment dat de film zich van Moskou verplaatst naar de meer landelijke omgeving, komen er veel met sneeuw overdekte vlaktes in beeld. Winterse bossen en een ijzige rivier spelen aardige bijrollen en brengen de onherbergzaamheid en uitgestrektheid van Rusland zonder woorden over. Met de lotgevallen van Kelso zal de kijker zich minder kunnen identificeren, maar dankzij Craig blijft ‘Archangel’ toch boeien. Voor het genre een bovengemiddelde thriller, die ondanks de minpuntjes, het kijken meer dan waard is.

Hans Geurts