Artel (2006)

Regie: Sergei Loznitsa | 30 minuten | korte film, documentaire

In de korte documentaire ‘Artel’ staan vier mannen centraal: het lijken een vader en zijn drie zoons te zijn, maar dat wordt nergens bevestigd. Op respectabele afstand worden ze door de camera gevolgd. Te zien is hoe ze vertrekken uit hun dorpje, met hun met visnetten beladen sneeuwscooter. Op een weidse ijsvlakte zoeken ze naar de juiste plekken om gaten in het ijs te slaan en te zagen, en om vervolgens de netten te water te laten.

Geen voice-over, geen muziek, alleen het geluid van het dagelijks leven zelf: blaffende poolhonden, de kettingzaag, zo nu en dan een kreet van de vissers. De film is even zwijgzaam als de hoofdpersonen, die hard werken en slechts zo nu en dan een blik wisselen en overleggen. ‘Artel’ is op afstandelijke wijze gemaakt: de stilstaande camera die lange shots toont, elke shot gescheiden door zwart beeld, en alles in zwart-wit. Deze techniek brengt de kou, de zwijgzaamheid en het trage tempo van dit dagelijkse arctische leven goed over.

Het vraagt wel enig doorzettingsvermogen om de documentaire uit te kijken. Een half uur duurt lang als er eigenlijk niet zoveel gebeurt. Van spanningsbogen of drama is in ‘Artel’ totaal geen sprake, of het moet de wijze zijn waarop een van de vissers op een losgezaagd stuk ijs springt om een wak te maken, of het voorzichtige gedol tussen de zoons aan het eind van de dag. Dit soort shots brengen wel de broodnodige subtiliteit in de film: spanning of humor zijn te grote woorden, maar er zit in ieder geval enige menselijkheid in het bevroren bestaan aan de Witte Zee.

Helemaal aan het einde wordt de kou en het ijzige bestaan zelfs volledig doorbroken. De sneeuw verdwijnt en het ijs smelt. Het geluid van kabbelend water, en later zelfs stromend water en de beelden van een riviertje worden getoond om aan te geven dat zelfs in het ijskoude Noord-Rusland de lente wel eens doorbreekt.

Daniël Brandsema