As I Open My Eyes-À peine j’ouvre les yeux (2015)
Regie: Leyla Bouzid | 102 minuten | drama | Acteurs: Baya Medhaffer, Ghalia Benali, Montassar Ayari, Lassaad Jamoussi, Aymen Omrani, Deena Abdelwahed, Youssef Soltana, Marwen Soltana, Najoua Mathouthi, Younes Ferhi, Fethi Akkari, Salwa Mohamed, Kais Klaia, Touafik Hammami, Wajdi Cherif, Jamil Najjar, Walid Ben Khlifa, Mourad Gharsalli
De golf van opstanden, revoluties en protesten die we de Arabische Lente noemen, en waar we nu onder meer met de burgeroorlog in Syrië nog dagelijks geconfronteerd worden, begon eind 2010 in Tunesië. De directe aanleiding van de protesten in het Noord-Afrikaanse land was de dood van de 26-jarige straathandelaar Mohammed Bouazizi, die zichzelf in brand stak nadat hij geen werk kon vinden en getergd werd door corruptie. In de dagen daarna waren er vele protesten tegen de regering van president Zine El Abidine Ben Ali, die al sinds 1987 de scepter zwaaide over Tunesië. Vakbonden, advocaten, studenten en internetactivisten sloten zich aan bij het protest dat zich over het land verspreidde; zij uitten hun onvrede over de repressie, de hoge werkloosheid en de stijgende voedselprijzen. Nadat de politie eerst de protesten met geweld wilden uiteenslaan, schakelde Ben Ali het leger in. Toen bleek dat deze niet bereid waren op het volk te schieten, vluchtte Ben Ali op 14 januari 2011 het land uit. Na de gebeurtenissen in Tunesië, die we nu kennen onder de term Jasmijnrevolutie, volgden protesten in andere Arabische landen.
‘As I Open My Eyes’ (2015), de debuutfilm van de Tunesische regisseur Leyla Bouzid, speelt zich af in het voorjaar van 2010, aan de vooravond van de Jasmijnrevolutie. Het is belangrijk om dat in het achterhoofd te houden, omdat het de gebeurtenissen in de film in een ander licht zet. Na het afzetten van president Ben Ali volgden de eerste vrije verkiezingen in Tunesië ooit. En omdat het volk de islamistische Ennahda-beweging tot de grootste partij maakte, is er van die door met name de jeugd zo gewenste veranderingen en modernisering nog maar weinig terechtgekomen. Het is voorkennis die de film een extra dimensie geeft; als kijker weet je wat de personages nog te wachten staat. Farah (sprankelend debuut van Baya Medhaffer) is net klaar met de middelbare school. Haar moeder Hayet (Ghalia Benali) hoopt, net als haar overige familieleden, dat ze medicijnen gaat studeren, maar Farah zelf stort zich liever op muziek maken met haar band, een underground rockformatie die bekendstaat om de provocerende, politiek beladen teksten. Bovendien heeft ze in het diepste geheim een relatie met een van de bandleden, Bohrene (Montassar Ayari). Hayet maakt zich ernstige zorgen om de toekomst en de reputatie van haar dochter, die tot diep in de nacht (en als enige vrouw) in nachtclubs rondhangt en de alcohol rijkelijk laat vloeien. Hayet staat er ook nog eens alleen voor in het beschermen van haar dochter, omdat haar man aan de andere kant van het land leeft om de kost te verdienen. En dan wordt ze ook nog eens op haar dochters ‘wangedrag’ gewezen door een man op wie ze zelf in haar jonge (en wilde) jaren een oogje had en die nu voor de staatspolitie werkt.
‘As I Open My Eyes’ is in de basis een coming-of-agefilm zoals we ze zo vaak hebben gezien: koppig kind zet zich af tegen ouders door zich op een muziekcarrière te storten. Maar de setting van tijd en plaats geven deze film een behoorlijke lading urgentie. Farah heeft een sterke drang naar vrijheid; ze wil het juk van haar beschermende ouders – met name haar moeder – van zich afwerpen in haar streven om de wereld te veranderen. Om ervoor te zorgen dat ze tijdens het repeteren met haar collega-muzikanten niet gesnapt wordt door haar moeder, moet ze vindingrijk en scherp zijn. En behalve haar moeder zit ook de politie achter haar en haar bandje aan. Maar het is toch vooral de complexe relatie tussen moeder en dochter die deze film boven de middelmaat laat uitstijgen. Waar het er aanvankelijk op lijkt dat Hayet een stereotype conservatieve Arabische moeder is, die haar dochter haar wil wil opleggen, zien we later in dat er achter haar personage juist veel warmte en een zekere tragiek schuilgaat. Waar Medhaffer de film van een stevige dosis charisma en energie voorziet, vormt Benali het emotionele hart van ‘As I Open My Eyes’. Moeder en dochter blijken toch niet zo veel van elkaar te verschillen als je op voorhand zou denken, en het is nota bene de afwezige vader die hen daarop wijst.
De boodschap van de film is helder maar vrij sober; niet iedereen heeft het in zich om de strijd te leveren om verandering te brengen. En in sommige gevallen is het de vraag in hoeverre er strijd nodig is. Zeker met de kennis van wat er na de Jasmijnrevolutie gebeurde in Tunesië stemt dat nogal melancholisch en somber. Gelukkig is de film an sich dat niet, want dankzij de degelijke en frisse cinematografie van Sebastien Goepfert hangt er een zweem van hoop en dynamiek over de film. En dan hebben we het nog niet eens over de ondeugende huishoudster die Hayet in dienst heeft en die voor de nodige luchtigheid zorgt. Hoewel de basis van ‘As I Open My Eyes’ eigenlijk vrij alledaags is, wordt de film door de politieke setting en de sterk geacteerde, complexe moeder-dochterrelatie overtuigend naar een hoger plan getild.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 13 oktober 2016