Avengers: Age of Ultron (2015)
Regie: Joss Whedon | 141 minuten | actie, avontuur, science fiction, thriller | Acteurs: Robert Downey Jr., Chris Hemsworth, Mark Ruffalo, Chris Evans, Scarlett Johansson, Jeremy Renner, James Spader, Samuel L. Jackson, Don Cheadle, Aaron Taylor-Johnson, Elizabeth Olsen, Paul Bettany, Cobie Smulders, Anthony Mackie, Hayley Atwell, Idris Elba, Stellan Skarsgård, Claudia Kim, Thomas Kretschmann, Andy Serkis, Julie Delpy, Stan Lee, Henry Goodman, Chris Luca, Brian Schaeffer, Dominique Provost-Chalkley
De eerste ‘Avengers’ was een knaller van jewelste. Een grootse, grappige, meeslepende superheldenfilm vol met kleurrijke karakters die, wonder boven wonder, eigenlijk geen van allen op de lachspieren werkten vanwege malle pakjes of suffe superkrachten. Het was uniek en opwindend om al deze stoere, larger-than-life figuren bij elkaar in één film te zien, die elkaar niet overschaduwden maar eigenlijk alleen maar versterkten. De wereld werd toen ternauwernood gered door de wrekende helden, en nu zijn ze terug in ‘Avengers: Age of Ultron’, om de wereld opnieuw te redden van een schurk met grootheidswaanzin. Zou regisseur Joss Whedon erin geslaagd zijn om bliksem twee keer op dezelfde plek in te laten slaan? In het kort: niet helemaal.
We krijgen dezelfde ingrediënten voorgeschoteld als in de eerste film en alle personages doen wat er van ze verwacht wordt: Iron Man (Robert Downey Jr.) maakt bijdehante opmerkingen, de rechtschapen Captain America (Chris Evans) probeert alles netjes en volgens de regels te houden, Thor (Chris Hemsworth) hangt de macho uit als de god die zich toch wel een beetje verheven voelt boven de rest, Hulk (Mark Ruffalo) ramt er weer als een gek op los, soms gecontroleerd en soms als een ongeleid projectiel, etc. Het is een inmiddels beproefde formule en de perfect gecaste acteurs zorgen hier weer voor vele vermakelijke momenten, zowel wat betreft actie als humor. Toch voelt het allemaal een tikkeltje mechanischer aan. Als een comedy team dat het podium betreedt en hun greatest hits opvoert voor het publiek. Het is gewoon wat minder spontaan en verrassend, met uitzondering misschien van de ontspannen Thor, en Hawkeye (Jeremy Renner), die hier een stuk meer te doen krijgt.
Hetzelfde geldt voor een groot deel voor de actie: er wordt genoeg gevochten, gevlogen, en vernield, en er zitten erg spectaculaire scènes in de film. Maar lang niet alles maakt evenveel indruk. Natuurlijk is het niet nieuw meer om alle helden tegelijk op het scherm te zien, maar Whedon lijkt dit gegeven wel heel erg te benadrukken, hopende dat de ‘meer is beter’-benadering dit enigszins kan compenseren. Zo wordt de kijker meteen al, zonder enige introductie, in een gevecht in een besneeuwd bos gegooid, waarbij alle Avengers tezamen een flink aantal (op dat moment) anonieme vijanden in de pan hakken, vanuit jeeps, op motorfietsen, vliegend in de lucht, en gewoon te voet. Veel wapen- (en vuist)gekletter, een dynamische montage, en een slow motion ‘money’ shot met alle Avengers bij elkaar, met als schijnbare bedoeling om de kijker te imponeren. Het werkt niet. Integendeel: het roept eerder onverschilligheid op, en geeft de bijzondere krachten en talenten van de Avengers iets alledaags. Gelukkig wordt het weer snel interessant, wanneer de komedie de overhand neemt, maar het is wel een beetje exemplarisch voor de film als geheel. Van een zorgvuldige aanloop naar belangrijke actie- of confrontatiescènes is meestal geen sprake en een gevoel van verwondering blijft vaak achterwege. Het is natuurlijk zo dat we veel al eerder gezien hebben, in de vele ‘losse’ films van de individuele Avenger-helden, maar een dramatische opbouw, waarmee spanning kan worden opgebouwd, blijft natuurlijk nog steeds mogelijk.
Neem de introductie van de grote schurk van de film: de titulaire Ultron. In wezen een fascinerende verschijning, die knikkende knieën bij de kijker zou kunnen opleveren, maar hij wordt heel snel geïntroduceerd in de film, en biedt vanaf dat moment niet bijster veel verrassingen meer. Er is nog wel de hoop dat hij zijn macht zo ontzagwekkend zal zijn dat de Avengers echt grondig in de problemen komen, maar dit valt nog re-de-lijk mee. De ‘belofte’ van Ultron wordt wat dat betreft niet helemaal waar gemaakt. Wat wél een meevaller is, is dat er zo’n fijne vertolker is gevonden voor Ultron, die als het geesteskind van Iron Man gezien kan worden. James Spader voorziet deze robotachtige verschijning van een stem, en doet dit met een hoorbaar genoegen. Het is een vileinere versie geworden van zijn vertolking van crimineel Raymond Reddington (uit de tv-serie ‘The Blacklist’), en dat is goed nieuws. Een heerlijk sarcastisch, intelligent, en kwaadaardig figuur maakt Spader ervan. Het is een genoegen om hem in beeld te zien (en vooral te horen), wanneer hij weer eens een onderdaan op zijn nummer zet, of het (verbaal) opneemt tegen Tony Stark/Iron Man himself. Het is jammer dat zijn personage zelf weinig verrast, maar de scènes waarin hij voorkomt zijn hoe dan ook de moeite waard.
Whedon heeft er een punt van gemaakt om de Avengers die geen eigen film krijgen of hebben gekregen, meer aandacht te geven, en meestal werkt dit goed uit. Hawkeye leren we beter en op een heel andere manier kennen, en heeft ook meer leuke one-liners gekregen. Black Widow (Scarlett Johansson) krijgt niet alleen meer te doen op actiegebied, maar er wordt ook meer van haar achtergrond uit de doeken gedaan en haar relatie met de Hulk/Bruce Banner krijgt meer diepgang. Ergens is het jammer dat het nog steeds redelijk oppervlakkig blijft en haar ‘meerwaarde’ voor het verhaal neerkomt op een clichématig, romantisch subplotje. Van feminist Joss Whedon zou je toch iets meer verwachten. Tegelijkertijd moet gezegd worden dat de manier waarop zij er steeds voor moet zorgen dat de Hulk weer Bruce Banner wordt, fascinerend en bijna hypnotiserend is. Laten we het zo zeggen: het roept herinneringen op aan een andere film waar Johansson een tijd geleden in meespeelde: ‘The Horse Whisperer’.
De nieuwe personages Quicksilver en Scarlet Witch voegen, naast leuke nieuwe (super)krachten, een interessante dramatische en morele component toe, die best nog wel wat verder uitgewerkt had kunnen worden. De implicaties voor Tony Stark zijn bijvoorbeeld erg interessant, maar hij blijft grotendeels buiten schot. Ook voor zijn aandeel in het creëren van Ultron – een wel heel ondoordachte actie – heeft hij niet bepaald het boetekleed aangetrokken. De reden is waarschijnlijk dat het – vrij letterlijk – de pret niet mag drukken, maar als je er bij stil staat dat de Avengers eigenlijk hun eigen rommel aan het opruimen zijn, maakt het ze toch allemaal wat minder nobel.
Met zoveel personages is het een uitdaging om het niet extreem oppervlakkig te laten zijn en ervoor te zorgen dat er geen personages ondergesneeuwd worden. Whedon heeft veel van de personages toch een eigen ontwikkeling, of momenten van achtergrond of diepgang willen geven. Hij heeft hier een slim trucje voor gebruikt: Scarlet Witch wil namelijk de helden psychologisch uit elkaar drijven en probeert daarom met haar magie de persoonlijke trauma’s, angsten en verlangens van de individuele Avengers hun gedachten te laten overnemen. Met als gevolg dat we praktisch bij elk personage ‘getrakteerd’ worden op verschillende droomscènes die duidelijk moeten maken waar ze mee bezig zijn. Hierdoor hoeven er geen ‘ingewikkelde’ dramatisch gesprekken plaats te vinden tussen personages, en kan het verhaal feitelijk gewoon doorgaan. Goed gevonden, maar het werkt slechts matig. Misschien dat er waardevolle scènes op de montagevloer terecht zijn gekomen, want de huidige momenten voegen alsnog weinig toe, en houden de boel – ironisch genoeg – eigenlijk nog steeds op.
Maar genoeg zure opmerkingen nu. Je zou bijna denken dat er geen lol te beleven is aan ‘Avengers: Age of Ultron’. Dit is absoluut niet het geval. Zo wordt er leuk geacteerd, niet alleen door de helden, de nieuwe helden, en besproken schurk(en), maar ook door verschillende bijrolspelers, waaronder Paul Bettany en Andy Serkis, die we hier eindelijk weer eens te zien krijgen zonder een digitaal ‘kostuum’ als dat van Gollum, King Kong, of Caesar uit de nieuwe ‘Apes’-films. Hij moet hier weer vaker de kans voor krijgen, want het kleurrijke, hilarische personage dat hij hier neerzet, smaakt naar meer. Kijk dus vooral naar hem uit, wanneer je ‘Age of Ultron’ gaat bekijken.
Verder is het nadeel van zoveel actie in de film, dat je de juweeltjes soms bijna zou vergeten, en die zijn er zeker. Met name een ‘mano a mano’ gevecht tussen de Hulk en Iron Man – ja, het kon niet anders – is om je vingers bij af te likken. En dan is er nog het spetterende slotstuk. Het moet ongetwijfeld een steeds grotere uitdaging zijn om een verrassende, spannende, en spectaculaire finale te bedenken – om alleen al het einde van de eerste ‘Avengers’ te overtreffen, valt niet mee – maar Whedon flikt het hem hier toch weer. Zonder teveel te verklappen: er worden verwoestingen en wereldschokkende situaties in beeld gebracht die je alweer met open mond naar het scherm doen kijken en je zowaar in spanning laten zitten, voor zowel de potentiële burgerslachtoffers als de Avengers zelf.
Voor een deel is het probleem dat de lat zo hoog is gelegd, niet alleen door de eerste Avengers-film, maar ook door de vele andere kwalitatief hoogstaande superheldenfilms die er inmiddels zijn. We verwachten alles te krijgen: ongelooflijke actiescènes, scherpe humor, goede dramatische ontwikkelingen, onverwachte wendingen. En dat kan gewoon niet altijd. Laten we blij zijn met wat we hier wel krijgen: die perfecte, en perfect op elkaar ingespeelde cast van intelligente acteurs, de flinke dosis heerlijke actie, en de fijne humor waar de personages (en de regisseur) inmiddels patent op lijken te hebben. Er is slechter gezelschap te bedenken om tweeëneenhalf uur mee door te brengen.
Bart Rietvink
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 23 april 2015
DVD- en blu-ray-release (ook 3D): 30 september 2015