Awakenings (1990)

Regie: Penny Marshall | 121 minuten | drama | Acteurs: Robert De Niro, Robin Williams, Julie Kavner, Ruth Nelson, John Heard, Penelope Ann Miller, Alice Drummond, Judith Malina, Barton Heymann, George Martin, Anne Meara, Richard Libertini, Laura Esterman, Dexter Gordon, Jayne Haynes, Le Clanché du Rand, Yusef Bulos, Steven Randazzo, Gloria Harper, Gwyllum Evans, Mary Catherine Wright, Mary Alice, Keith Diamon, Steve Vinovich, Tiger Haynes, John Christopher Jones, Bradley Whitford, Max von Sydow, Harvey Miller, Tanya Berezin, Peter Stormare

‘Awakenings’ is gebaseerd op het non-fictie werk van Oliver Sacks, die daarnaast model stond voor de hoofdrol van Dr. Malcolm Sayer (Robin Williams). De film is er daarom één uit de categorie waargebeurd verhaal en hoort gevoelsmatig thuis op de woensdagavond van RTL4. Gezien het meesterwerk dat de vertelling over de wonderbaarlijke ontwikkelingen in een New Yorks ziekenhuis in de zomer van 1969 is geworden, zou dat echter een grove beschimping zijn. En dat is naast het script en de uitstekende regie van Penny Marshall voornamelijk te danken aan Robert De Niro en Robin Williams, die hier beiden rustig een Oscar voor hadden mogen krijgen. Williams kreeg echter niet eens een nominatie, De Niro verloor discutabel van collega Jeremy Irons.

De film opent met een sombere scène in het New York van de late jaren 30, waarbij de sfeer treffend wordt onderschreven door de sobere soundtrack van Randy Newman. We worden kort geïntroduceerd aan Leonard Lowe, een schooljongen die langzaam een aantal fysieke ongemakken ontwikkelt, waardoor hij uiteindelijk niet meer met zijn vriendjes kan spelen omdat zijn moeder hem binnen moet houden. Vervolgens slaan we dertig jaar over en komen we bij Dr. Sayer uit, die net aangenomen wordt op de neurologische afdeling van een ziekenhuis in de Bronx. Een afdeling die door het personeel ‘de tuin’ genoemd wordt, omdat de catatonische patiënten enkel voorzien hoeven worden van eten en water. De verlegen, teruggetrokken dokter heeft moeite met die nieuwe omgeving, omdat hij na een lange periode van zuiver wetenschappelijk onderzoek niet gewend is met mensen te werken. Hij vindt ze veel te onvoorspelbaar, en zou wat dat betreft liever zien dat ze wat meer overeenkomsten vertoonden met de natuurkundige elementen uit het periodieke systeem, want die hebben een standaard waarde in het totaalplaatje en zorgen dus niet voor verrassingen. Het feit dat hij de afgelopen vijf jaar enkel met aardwormen is bezig geweest, helpt hem ook niet bij zijn nieuwe collega’s. Alleen Eleanor Costello (een prachtige bijrol van Julie Kavner), de vriendelijke hoofdzuster van zijn afdeling, vangt hem op in die moeilijke eerste fase.

Dan ontdekt de geduldige dokter langzaam maar zeker dat er wel degelijk nog leven zit in de half comateuze patiënten, al willen zijn collega’s dat maar niet aannemen. Hij neemt contact op met Dr. Peter Ingham (een ingetogen bijdrage van Max von Sydow), die jaren onderzoek heeft gedaan naar de ziekte die ertoe geleid heeft dat de patiënten in hun huidige toestand verkeren. ‘Kinderen, die opeens in slaap vielen,’ zo omschrijft Ingham de eerste fase in het proces van de aandoening waar de inwoners van Dr. Sayer’s afdeling aan lijden. Die besluit echter op basis van onder anderen symptomatische reflexen, visuele herkenningen en reacties op verschillende soorten muziek dat de hoop niet opgegeven mag worden en begint met een nieuw en eigenlijk voor een ander doel ontwikkelde drug aan een gewaagd experiment. Dat resulteert uiteindelijk in de ‘ontwaking’ van de eerste testpersoon, de nu volwassen Leonard Lowe (Robert De Niro). De gevolgen die een hernieuwd leven hebben op hem en later op de hele afdeling, zijn de kern van het verhaal en de voornaamste kracht van de film, dankzij een voortreffelijke De Niro (die samen met Williams enige tijd doorbracht op een neurologische afdeling, onder begeleiding van Oliver Sacks). Opnieuw speelt ook de soundtrack van Randy Newman een rol, door de bijzonder verheffende melodie die woorden geeft aan de anderzijds spraakloos in beeld gebrachte oplevingen. Hij wordt hier deels bij geholpen door het pianospel van één van de patiënten, een rol die gespeeld wordt de jazz legende Dexter Gordon. Helaas is het niet alleen mooie muziek die er gespeeld wordt, en blijkt na verloop van tijd dat niet alle effecten van de gekozen drug bekend zijn. Zo treden er bijverschijnselen op en levert het geen onvoorwaardelijke oplossing.

‘Awakenings’ is daarmee een meeslepend verhaal van tegenslagen, overwinningen en vooral de strijdkracht van de menselijke geest en is boven alles een viering van het leven. Een boodschap die gedurende de hele film sluimert en zijn momenten kiest om zich aan de kijker de tonen, zonder er dik bovenop te liggen of zich aan je op te dringen. In die boodschap zijn het niet de patiënten die ‘slapen’, maar de mensen die toeschouwer zijn van hun eigen leven en falen het beste eruit te halen. Pak daarom je kansen en geniet iedere dag van de kleine dingen zoals werk, vriendschap en familie, zo leert Leonard ons, want je hebt het zelf in de hand. En tegelijkertijd ook niet. Je weet immers nooit hoe het kan lopen.

Robert Nijman

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 8 maart 1991