Back to the Future Part III (1990)

Regie: Robert Zemeckis | 119 minuten | actie, komedie, western, avontuur, science fiction | Acteurs: Michael J. Fox, Christopher Lloyd, Mary Steenburgen, Thomas F. Wilson, Lea Thompson, Elisabeth Shue, James Tolkan

Voor de derde keer vergezellen we Marty McFly en Doc Emmet Brown naar het verleden en weer terug naar de toekomst in deze laatste incarnatie van ‘Back to the Future’. Hoewel vrijwel alle vertrouwde elementen erin zitten, heeft deze film toch een heel eigen toon in vergelijking met deel een en twee. De nadruk ligt minder op parallelle tijdslijnen dan bij de voorgaande delen, waar ontmoetingen met familieleden en ander versies van jezelf drastische gevolgen konden hebben. Er leek meer op het spel te staan en het vervreemdende effect van een andere wereld, of liever gezegd: een andere tijd, was groter. Dit deel lijkt meer op een amusante, romantische vakantie in het Wilde Westen, overgoten met een ‘Back to the Future’-sausje.

Deze andere invalshoek en achtergrond was eigenlijk wel een vereiste aangezien de futuristische tijdreisperikelen, waarbij verschillende nadelige toekomstscenario’s vermeden moeten worden, toch wel aardig waren uitgeput. Deel een was magisch, amusant en boeiend, met Marty die een nostalgisch kijkje neemt in de jaren vijftig en aldaar zijn eigen vader en moeder bij elkaar moet zien te brengen. Deel twee was complexer met nog meer door elkaar gehusselde tijdslijnen, en grimmiger, vanwege de deprimerende, dystopische wereld met verdorven en aan lager wal geraakte personages. Voortborduring hierop had waarschijnlijk niet meer gewerkt: de nieuwigheid van het tijdreisconcept was er nu wel af, evenals de bijkomstige complicaties. De tijd was rijp voor een luchtiger vorm, en een terugkeer naar een eenvoudiger tijd.

We zien in het begin van de film op een letterlijke manier de figuurlijke reis die het publiek maakt bij het kijken van een film: Marty rijdt met zijn DeLorean tijdmachine het bioscoopscherm en daarmee de andere wereld binnen. Hij bevindt zich nu in het Wilde Westen en wordt meteen achterna gezeten door een stel indianen. Hoewel, het is nog niet duidelijk of hij na het doorbreken van het bioscoopscherm al meteen onderdeel is van deze nieuwe wereld of (nog) slechts toeschouwer: de indianen zijn namelijk betrokken in hun eigen plot, waarin ze achtervolgd worden door een (blanke) cavalerie. Deze toeschouwermetafoor is in feite van toepassing op de hele ‘Back to the Future’-serie: Marty is getuige van een zich ontvouwende verhaallijn die al geschreven is, en waar hij uit alle macht probeert invloed op uit te oefenen (of juist niet).

De humor, die al zo belangrijk was in deel een, is hier weer prominent aanwezig en is een van de drijvende krachten van deze film. Zo noemt Marty zichzelf Clint Eastwood, draagt hij een lachwekkend roze cowboypak, en doet hij een moonwalk als er op zijn voeten wordt geschoten. En, ook al is het ontmoeten van familieleden in een andere tijd allesbehalve nieuw meer, als Marty zijn overgrootvader als baby in zijn handen heeft, die hem dan vervolgens onderplast, valt een lachje toch niet te onderdrukken. Soms grappig, maar in ieder geval leuk als herkenning zijn de vele knipogen naar andere films, en dan vooral westerns. Naar Eastwood en zijn films wordt meer dan eens verwezen: Marty die de beroemde woorden: “go ahead, make my day” gebruikt; Doc die, net als Eastwood in ‘The Good, the Bad, and the Ugly’, het touw doorschiet waaraan Marty is opgehangen; en Marty die net als Clint in ‘A Fistful of Dollars’ een ovendeksel als kogelvrij vest gebruikt.

Deze film onderscheidt zich van de voorgaande delen door de wat rustiger toon en het tonen van de gevoelige kant van Doc Emmet Brown. Doc heeft zich gevestigd in het Wilde Westen en lijkt hier de ideale plek te hebben gevonden om zijn laatste dagen te slijten. Hij is vervolgens helemaal verheugd als hij op het eerste gezicht verliefd wordt op Clara, iets wat hij als rationele wetenschapper niet voor mogelijk had gehouden. Het is mooi om de Doc eens van een andere kant te zien, waardoor hij wat meer kleur krijgt. Samen met de prima gecaste Mary Steenburgen vormt hij het hart van deze film.

Hoewel het nu in essentie een romantische komedie is, zijn de vertrouwde elementen nog steeds aanwezig. Dit is tegelijkertijd een zege als een beperking. Aan de ene kant geeft het een leuke draai aan het simpele en rechtlijnige verhaaltje en is het af en toe een heerlijke vlaag van herkenning, maar aan de andere kant is het vermoeiend om steeds dezelfde verhaalelementen tegen te komen. Doc moet alweer gered worden van zijn toekomstige dood; weer komt er een verliefde vrouw op bezoek in de werkplaats en moet de tijdmachine bedekt worden; weer komt bad guy Biff op de proppen; en weer moet de DeLorean tijdens de climax op een originele manier worden aangedreven (hoewel het hier toch weer op een boeiende manier gebeurt).

De sets zijn niet bijzonder indrukwekkend. Het westernstadje is adequaat maar kleinschalig en niet echt memorabel. De muziek van Alan Silvestri is wel weer bijzonder effectief, en doet de gebeurtenissen grootser en belangrijker overkomen dan ze in feite zijn.

Je krijgt een beetje een tweeslachtig gevoel bij het kijken van de film. De nieuwe invalshoek en rustige toon zijn zowel welkome als enigszins oninteressante afwisselingen, en de bekende structuur is zowel een feest van herkenning als een wat matte herhalingsoefening. De uitwerking is echter uitstekend. Al met al een vermakelijk en redelijk bevredigend slotstuk van de trilogie.

Bart Rietvink

Waardering: 3

Bioscooprelease: 13 juli 1990
Blu-ray-release: 7 oktober 2015 (Back to the Future 30th Anniversary Trilogy)
Blu-ray- en 4K UHD-release: 21 oktober 2020 (Back to the Future: The Complete Trilogy)