Baisers volés (1968)
Regie: François Truffaut | 91 minuten | komedie, drama | Acteurs: Jean-Pierre Léaud, Delphine Seyrig, Claude Jade, Michael Lonsdale, Harry-Max, André Falcon, Daniel Ceccaldi, Claire Duhamel, Catherine Lutz, Martine Ferrière, Jacques Rispal, Serge Rousseau, Paul Pavel, François Darbon, Albert Simono, Jacques Delord
De Franse meestercineast François Truffaut maakte vier films met zijn alter ego Antoine Doinel in de hoofdrol. Het begon allemaal met ‘Les quatre cents coups’ (1959), Antoine is dan een jaar of 14 en probeert zijn weg te zoeken naar volwassenheid, maar erg gemakkelijk gaat dat niet. Truffaut verwerkte deels eigen jeugdervaringen in deze film en hoewel het nooit zijn bedoeling is geweest om van Antoine een terugkerend personage te maken, filmde hij in de jaren na ‘Les quatre cents coups’ nog drie speelfilms en een short waarin zijn alter ego de hoofdrol speelt. In de korte film ‘Antoine et Colette’, een segment uit de anthologie ‘L’amour à vingt ans’ uit 1962, wordt de inmiddels 17-jarige Antoine verliefd op muziekstudente Colette, die zijn avances echter niet beantwoordt. Zes jaar later beleeft Antoine zijn eerste echte liefdesrelatie in ‘Baiser volés’ (1968), maar het voelt allemaal nog best ongemakkelijk. Later zouden nog ‘Domicile conjugal’ (1970) en ‘L’amour en fuite’ (1979) volgen, waarin de verwikkelingen tussen Antoine en de vrouwen in zijn leven centraal staan. In al die films speelt acteur Jean-Pierre Léaud de rol van Antoine en oook andere acteurs keren in dezelfde rollen terug. Met name Claude Jade die in de drie laatste films in de huid kruipt van Antoines grote liefde Christine. In het kader van life imitating art: Truffaut raakte net als zijn alter ego in de ban van Jade. Zij werd zijn muze en de twee stonden op het punt om met elkaar in het huwelijksbootje te treden, tot de filmmaker een dag voor de bruiloft van gedachte veranderde.
De eerste keer dat we Jade zien is in ‘Baiser volés’. De film werd gemaakt in het roerige jaar 1968, op het hoogtepunt van de seksuele revolutie maar vooral ook de tijd van studentenopstanden in Parijs, waarbij werd geprotesteerd tegen de onderdrukking door de overheid. In de Franse filmwereld was er ook van alles gaande. De minister van Cultuur wilde Henri Langlois, de excentrieke oprichter van de Cinematèque, het Filmmuseum in Parijs, en zo’n beetje de grootste cinefiel die je je maar kunt voorstellen, uit zijn functie ontheffen omdat hij vond dat Langlois de touwtjes te stevig in handen had. Dat was tegen het zere been van vele kopstukken uit de Franse (én internationale) filmwereld. Zonder Langlois was de Nouvelle Vague er namelijk niet geweest. En dus protesteerden Truffaut, Godard, Rohmer en vele andere Franse filmers en acteurs in het voorjaar van 1968 luidkeels tegen het uit zijn functie zetten van Langlois. Ook collega’s als Hitchcock, Kurosawa en Fellini deden van zich spreken. Truffaut gebruikte zijn film ‘Baiser volés’ ook om zijn steun aan Langlois te betuigen: hij draagt de film op aan zijn goede vriend en opent met een blik op de Cinematèque waarvoor een bord hangt met de tekst ‘Gesloten’. Overigens zetten de protesten van de filmmakers wel degelijk zoden aan de dijk, want de minister besloot Langlois weer terug in functie te zetten.
Die maatschappelijke onrust speelt op de achtergrond een rol in ‘Baiser volés’, maar het is zeker geen politieke film. Bij aanvang van de film zien we dat Antoine (Jean Pierre Léaud) ontslagen wordt uit het leger omdat hij niet stevig genoeg in zijn schoenen staat. Hij zoekt zijn vriendinnetje Christine (Claude Jade) op, met wie hij correspondeerde tijdens zijn periode in dienst. Omdat hij aan de bak moet, helpen Christines ouders hem aan een baantje als nachtwaker in een hotel. Rode draad in deze film is de eeuwige zoektocht van Antoine: naar passend werk, naar de liefde, naar zichzelf. De hoteleigenaar zet hem al snel weer op straat, maar door toeval wordt een nieuw baantje hem op een presenteerblaadje aangeboden. Een privédetective die hij hielp een schuinsmarcheerder op heterdaad te betrappen, wil hem inhuren om mensen te schaduwen. Zijn standplaats wordt een schoenenzaak, waar hij undercover gaat om uit te zoeken wat de werknemers van hun baas vinden. Omdat zijn relatie met Christine door deze nieuwe job op een lager pitje staat, is er ruimte voor een nieuwe liefde en Antoine valt als een blok voor de veel oudere echtgenote van de baas, mevrouw Tabard (Delphine Seyrig), die hem maar wat graag verleidt. Lukt het Antoine om eindelijk eens een baantje vast te houden? En ontdekt hij wat ware liefde inhoudt of blijft hij zoekende?
‘Baiser volés’ draait om Antoines overgang van adolescent naar man en zijn zoektocht naar wie hij is. Dat Antoine wikt en weegt, geen knopen durft door te hakken en zich door al die verschillende baantjes heen stuntelt maakt hem sympathiek, charmant en menselijk. Het hoort ook een beetje bij zijn leeftijd dat hij er maar een rommeltje van maakt, horen we onszelf vergoelijkend denken. Op organische wijze schakelt Truffaut van de ene sfeer naar de andere: van de naar slapstick neigende humoristische scènes op de werkvloer tot lyrische romantische ontmoetingen met de vrouwen in zijn leven. Hij vindt zelfs de ruimte voor een vleugje maatschappelijke betrokkenheid met zijn knipoog naar de studentenrevolte in Parijs. Het mag duidelijk zijn aan welke kant Truffaut zelf stond. Waar deze film op het eerste gezicht luchtig en alledaags lijkt, blijkt er als je goed kijkt een diepere laag achter schuil te gaan. Daarbovenop komt dat Truffaut boven alles een filmliefhebber pur sang was en graag allerlei verwijzingen naar andere films in zijn werk stopte. Niet alleen naar zijn eigen eerdere films (bijvoorbeeld de kortstondige terugkeer van het personage Colette, of de ode aan het oeuvre van Balzac, de schrijver die eerder een prominente rol speelde in ‘Les quatre cents coups’), maar ook naar klassieke cinema zoals de films van Laurel & Hardy.
Truffaut maakte met ‘Baiser volés’ een film die luchtiger is dan de eerste films waarin Antoine Doinel de hoofdrol speelde. Een film die een heel menselijk beeld schetst van een schuchtere jonge twintiger die zijn plek in het leven en in de liefde nog moet vinden en door schade en schande wijs wordt. Een film die dat chaotische sfeertje van Parijs perfect weet te vangen en waarin Truffaut zijn liefde voor film op subtiele wijze laat doorsijpelen. En een film die nog maar eens duidelijk maakt dat je maar beter spijt kunt krijgen van iets dat je wél gedaan hebt, dan van iets dat je niet gedaan hebt. Al levert al dat twijfelen en draaikonten van Antoine natuurlijk wel een vermakelijkere film op!
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 8 januari 1969
VOD-release: 27 juli 2023 (MUBI)