Ballets Russes (2005)

Regie: Dayna Goldfine, Dan Geller | 118 minuten | documentaire, geschiedenis | Met: Dame Alicia Markova, Frederic Franklin, Nathalie Krassovska, Tatiana Riabouchinska, George Zoritch, Irina Baronova, Tamara Tchinarova Finch, Maria Tallchief, Nini Theilade, Miguel Terekhov, Marian Seldes, Wakefield Poole, Rochelle Zide, Alan Howard, Mia Slavenska, Yvonne Craig, Raven Wilkinson,Yvonne Chouteau, Marc Platt, Tatiana Stepanova, Nina Novak    

In Nederland kreeg de Russische impresario, producent en showman Diaghilev in 2005 al de nodige aandacht met het Diaghilev Festival in Groningen. Voor al diegenen die daar iets van hebben meegekregen en benieuwd zijn hoe het nou allemaal verder ging met Les Ballets Russes na Diaghilevs laatste ademtocht is er de twee uur durende documentaire ‘Ballets Russes’. Maar ook voor al diegenen die ook maar enigszins interesse in ballet hebben en voor al diegenen die simpelweg een aantal interessante levensverhalen willen horen van de mensen in die scene. De makers Dayna Goldfine en Dan Geller begonnen al in 2000 met het interviewen van de oude dansers (inmiddels mensen van in de 80 en 90, maar nog steeds fit en actief als dansleraren en leraressen – dansen blijkt gezond). Al snel bleek dat ze iets heel bijzonders op het spoor waren, de voormalige ‘Ballet Russes’ dansers hadden allen unieke verhalen en dan was er ook nog het dankbare onderwerp van de reunië met zo’n 100 mensen die elkaar tientallen jaren niet gezien hadden. Eind 2001 begonnen de twee documentairemakers te zoeken naar archiefmateriaal. En ze vonden prachtig materiaal, 16 mm en 8 mm, door critici en door dansers zelf gemaakt. Daarna volgden nog eens twee jaar van montagewerk en nu is daar dan eindelijk de documentaire.

Na al dat werk mag je wel iets verwachten van ‘Ballet Russes’ en inderdaad, verwachtingen worden ingelost. Het is te merken dat er veel research aan vooraf is gegaan. Voor de argeloze kijker kan het wel wat verwarrend zijn, al die Russische namen en al die onderlinge strijd tussen de twee afsplitsingen van het ‘Ballet Russe de Monte Carlo’. Het is handig om van tevoren te beseffen dat deze film gaat over het dansgezelschap dat na de dood van Diaghilev werd opgericht door René Blum en Colonel Vassili De Basil (‘Ballet Russe de Monte Carlo’), maar dat het ‘Ballet Russe de Monte Carlo’ zich later opsplitste in een balletgezelschap met diezelfde naam (geleid door artistiek leider en danser Massine) en een gezelschap onder de naam ‘Original Ballet Rusee’ (geleid door Basil). Het blijft echter lastig om bij te houden welke danser(es) nu precies op welk moment bij welk gezelschap hoorde. Dat is echter van ondergeschikt belang. De documentaire geeft niet alleen een zeer compleet beeld van de geschiedenis van Diaghilevs nalatenschap, ze voegt er de persoonlijke verhalen aan toe, waardoor het voortdurend interessant blijft. Zo is er het verhaal van de Afro-Amerikaanse Raven Wilkinson, die omdat ze zo goed kon dansen uiteindelijk werd aangenomen, maar na een paar jaar wel weg moest omdat de Klan in de Zuidelijke Staten van Amerika het gezelschap lastig bleef vallen. Deze Raven belandde later bij het Nationale Ballet van Nederland. En dan zijn er al die grootheden die voor de camera komen vertellen over hun verleden: Alicia Markova, Irina Baranova, Marc Platt (destijds omgedoopt tot ‘Platoff’, want al waren het dansers van vele nationaliteiten, het moest wel Russisch lijken), Frederic Franklin en vele anderen. Soms staan de ongelooflijk mooie foto’s uit hun jeugd in schril contrast met hun uitgezakte en gerimpelde uiterlijk, soms zie je nog goed de jonge danser voor je in een oud dametje of heertje.

De interviews zijn sterk (en het is prettig dat de vragen van de interviewers niet te horen zijn), maar alleen al het archiefmateriaal is een bezoekje aan ‘Ballet Russes’ waard. Zo zie je hoe Alicia Markova ‘De Stervende Zwaan’ danste, hoe de drie ‘baby-ballerina’s’ (Riabouchinska, Baronova en Toumanova) hun oefeningen deden en zie je balletten met kostuums van Matisse, decors (en kostuums) van Dali etcetera. De beelden, gecombineerd met de gepassionneerde verhalen over de glamour van toen maken dat je er ook hevig naar verlangt een danser(es) te zijn in zo’n gezelschap. ‘Ballets Russes’ is daarmee wel een gevaarlijke film, laat kleine balletmeisjes en -jongetjes het maar niet zien.

Emy Koopman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 18 mei 2006