Basquiat (1996)

Regie: Julian Schnabel | 108 minuten | drama, biografie | Acteurs: Jeffrey Wright, Michael Wincott, Benicio Del Toro, Claire Forlani, David Bowie, Dennis Hopper, Gary Oldman, Christopher Walken, Willem Dafoe, Jean-Claude La Marre, Parker Posey, Elina Löwensohn, Paul Bartel, Courtney Love, Tatum O’Neal, Michael Badalucco, Sam Rockwell, Vincent Gallo, Chuck Pfeiffer

Hij was de James Dean van de schilderkunst. Zo omschreef althans de New York Times Jean Michel Basquiat toen hij in 1988 op slechts 27-jarige leeftijd stierf aan een overdosis heroïne. Basquiat, van Haïtiaanse afkomst, zette begin jaren tachtig zijn eerste schreden op het kunstenaarspad toen hij onder het pseudoniem SAMO (wat stond voor ‘Same Old Shit’) diverse confronterende, maatschappijkritische teksten op de New Yorkse muren kalkte. De toen twintigjarige Basquiat had een hekel aan het middenklassemilieu waarin hij was opgegroeid en schopte er op zijn geheel eigen manier tegenaan. Toen hij eenmaal ontdekt werd door de New Yorkse kunstwereld ging het hard met de jonge Jean Michel. Misschien wel een beetje té snel. Want plots wilde iedereen wat van hem. Basquiat ontdekte dat lang niet iedere kunstkenner te vertrouwen is en dat iedereen uit is op eigen belang. Om zijn nieuwe leven het hoofd te kunnen bieden zocht hij zijn toevlucht steeds meer in de drugs, met alle gevolgen van dien.

Het leven van Jean Michel Basquiat is in 1996 verfilmd door Julian Schnabel, zelf een bekend kunstschilder en iemand die de opkomst en ondergang van Basquiat van dichtbij heeft meegemaakt. Jeffrey Wright speelt de hoofdrol in een film die zich presenteert als een diepgaand portret, maar eigenlijk vooral een geslaagde weergave is van de New Yorkse kunstwereld door de ogen van een jonge, veelbelovende kunstenaar. In de jaren tachtig was New York het Mekka van de kunstwereld. Kunsthandelaars waren constant op zoek naar een nieuwe ‘ster’, jonge en veelbelovende kunstenaars wiens werk veel geld op zou leveren. Zo kwamen ze uiteindelijk uit bij Basquiat, als donkere jongen een opvallende verschijning in de hoofdzakelijk blanke kunstwereld. Zijn schilderijen zijn een weergave van zijn manier van leven: snel, wild en recht voor zijn raap. Andy Warhol (David Bowie), op dat moment de ongekroonde koning van de New Yorkse kunstscene, neemt Basquiat onder zijn hoede. Hij kan echter niet voorkomen dat de jonge kunstenaar hoe langer hoe meer verstikt raakt in de wereld die hij altijd heeft verfoeid. Hij kan het succes niet aan, vlucht weg van de hypocrisie en raakt in de ban van alcohol en drugs.

Julian Schnabel (‘Before Night Falls, 2000) weet als geen ander hoe de New Yorkse kunstwereld in elkaar steekt; hij maakt er zelf immers ook al jaren deel van uit. De manier waarop hij dat wereldje vol onbetrouwbare en zelfzuchtige types portretteert is dan ook het sterkste aspect van de film. Van een schilder mag je bovendien verwachten dat de beelden op zich stuk voor stuk plaatjes zijn. Letterlijk. Er is namelijk duidelijk grote zorg besteed aan het camerawerk, het kleurgebruik en de kadrering. Ook de soundtrack met muziek van onder andere John Cale, David Bowie en Van Morrison mag er zeker wezen. Waar Schnabel, die tevens het scenario schreef, echter tekortschiet is in de uitwerking van het personage Jean Michel Basquiat. De film beweert een intens portret van een getormenteerde ziel te zijn, maar als kijker kom je er nooit achter wat er daadwerkelijk in het hoofd van Basquiat omging. Zo goed kende Schnabel zijn vakbroeder dus ook weer niet. Waar het onderwerp van ‘Basquiat’ volop mogelijkheden biedt voor een meeslepend psychologisch drama, komt de film helaas niet verder een ietwat oppervlakkige weergave van de feiten. Gelukkig maar dat de overige aspecten prima in orde zijn.

‘Basquiat’ is een bijzonder weerzien met heel wat buitengewoon interessante acteurs. In de eerste plaats is er Jeffrey Wright, een acteur die helaas nog altijd niet de erkenning krijgt die hij verdient. Zijn Basquiat is een fascinerende figuur om naar te kijken, ondanks het feit dat je geen idee hebt wat er in hem omgaat. David Bowie is bij uitstek geschikt voor de rol van Andy Warhol, de wereldvreemde en ongrijpbare kunstenaar, die hij dan ook op briljante wijze gestalte geeft. Bowie draagt in deze film bij hoge uitzondering trouwens de pruik, bril en jas van de échte Warhol. In de bijrollen en cameo’s is een keur aan vermaarde acteurs te zien, onder wie Christopher Walken, Dennis Hopper, Willem Dafoe en Benicio del Toro. Albert Milo, het personage dat Gary Oldman speelt, is overduidelijk gebaseerd op Schnabel zelf. Zijn schilderijen zijn van de hand van Schnabel en de familieleden van Milo zijn in het echte leven de vrouw en kinderen van de regisseur. Op deze manier zet de ijdele Schnabel zichzelf wel heel erg op de voorgrond en dat is niet helemaal waarheidsgetrouw. Bovendien wekt de constante aanwezigheid van het personage Milo af en toe irritatie op. Maar goed, kunstenaars zijn nu eenmaal aparte en zelfzuchtige mensen dus het zij hem vergeven.

Niet iedereen zal zich evenveel kunnen vermaken met ‘Basquiat’. Daarvoor is de film te kunstzinnig en richt Schnabel zich teveel op de niet voor iedereen even toegankelijke kunstscene. Ook het tempo van ‘Basquiat’ is niet al te vlot; een enkel moment in de film is ronduit saai. Desondanks is ‘Basquiat’ – met name voor kunstliefhebbers – zeker de moeite waard. De beelden zijn als prachtige kleine schilderijtjes op zich en de crème de la crème van Hollywood passeert de revue. Zelfs in de allerkleinste rolletjes zie je toppers als Christopher Walken en Willem Dafoe langskomen. Als kijkje in de New Yorkse kunstwereld is deze film bijzonder geslaagd, als portret van Jean Michel Basquiat jammer genoeg iets minder.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 2 mei 1997