Beatrix, Majesteit (2009)
Regie: Michiel van Erp | 75 minuten | documentaire
Bij de naam Beatrix hebben we al gauw bepaalde associaties. We zien een statige vrouw voor ons, uit de hogere klasse, die in haar vrije tijd graag jaagt of paardrijdt. Dat heeft allemaal te maken met die ene, beroemde Beatrix die zich sinds 1980 onze koningin mag noemen. Regisseur Michiel van Erp kreeg beperkt toegang tot het leven van Hare Majesteit en filmde haar tijdens officiële gelegenheden met zijn eigen camera voor zijn documentaire ‘Beatrix, Majesteit’ (2009). Hij had waarschijnlijk dolgraag één op één met haar gesproken, maar kreeg daar geen toestemming voor. Creatief als hij is, bedacht Van Erp een bijzondere manier om tóch de persoon achter die Koninklijke façade te kunnen schetsen: hij verzamelde een aantal vrouwen die ook Beatrix heten en op de één of andere manier een raakvlak hebben met de Koningin en interviewden hen over hun leven. Het resultaat is een wat rommelige maar bij vlagen ontroerende film die op een geheel eigen manier Koningin Beatrix wat dichter bij de ‘gewone mens’ weet te brengen.
Sommigen laten zich Bea noemen, andere geven de voorkeur aan Trix. En er zijn er zelfs bij die zo trots zijn op hun naam dat ze die voluit dragen: Beatrix. Het beeld dat men vooraf bij die naam heeft, lijkt in een aantal gevallen te kloppen. Eén van de Beatrixen die Van Erp volgt, houdt inderdaad van paardrijden, jagen en etiquette. Maar anderen zijn juist heel gewoontjes. Eén van de Bea’s heeft zich door hard werken omhoog gewerkt tot baas van haar eigen incassobureau. Net als de Koningin, die toch niet al te lang meer kan wachten tot ze haar functie als staatshoofd overdraagt aan haar oudste zoon, is ook zij een controlefreak die het moeilijk vindt een stapje terug te doen. We maken ook kennis met een Beatrix wiens man aan Parkinson lijdt, net zoals Prins Claus indertijd. Hoe gaat ze om met de fysieke aftakeling van haar echtgenoot? Het zou heel goed kunnen dat de Koningin voor dezelfde dilemma’s heeft gestaan als zij. Het segment van deze Beatrix is één van de meest concrete en ontroerende van de hele film, maar ook de Beatrix die verkleed als clown demente bejaarden opvrolijkt weet de gevoelige snaar te raken. Haar man verliet haar van de ene op de andere dag en dat doet nog steeds pijn. Met de Koningin deelt ze haar liefde voor beeldende kunst en haar eenzaamheid.
De link met de Koningin is bij lang niet alle Beatrixen even duidelijk. Met de volkse Beatrix, wiens dochter gaat trouwen, heeft ze eigenlijk maar weinig raakvlakken. Bij zangeres Bee (Beatrix Willemstein, in de jaren tachtig bekend van het duo Bennet & Bee), die met platinablond kapsel en zuurstokroze jurkje optreedt in bejaardenhuizen, lijkt de link in eerste instantie ook ver te zoeken. Maar wie verder kijkt, ontdekt dat er wel degelijk overeenkomsten zijn. Want hoewel het voor haar lang geleden is en het maar kort heeft geduurd, heeft deze Beatrix ook een leven in de schijnwerpers gekend. Bovendien huwde haar vader – net als Beatrix – kort na de oorlog met een Duitse. En dan is er nog de bijzondere band die een aantal van deze Beatrixen heeft met hun moeder. Eén van de vrouwen, een gemeenteraadslid, vertelt over haar moeder die een beroerte heeft gehad. De link met de gezondheidssituatie van Prinses Juliana, die de laatste jaren voor haar dood steeds slechter werd, ligt voor de hand. Van Erp lardeert de portretjes van ‘gewone’ Beatrixen met fragmenten uit het leven van de Koningin. Niet altijd zijn ze van even grote betekenis voor de film, al toont de regisseur nog maar weer eens aan een scherpe blik te hebben door – ondanks alle beperkingen die hem zijn opgelegd – Hare Majesteit toch op de meest ontwapenende momenten vast te leggen.
Uiteraard mag in ‘Beatrix, Majesteit’ het incident in Apeldoorn, op Koninginnedag 2009, niet ontbreken. Vooral de videoboodschap van de zichtbaar aangeslagen Koningin maakt indruk. Een tipje van de sluier wordt opgelicht en we zien een piepkleine glimp van de vrouw achter de façade. Helaas blijft het hierbij. Voor meer persoonlijk inzicht zal Van Erp haar toch echt zelf voor zijn camera moeten krijgen en haar die vragen stellen die bij heel Nederland op de lippen branden. Tot die tijd zullen we het moeten doen met ‘Beatrix, Majesteit’, een prima gemaakte documentaire waarin de Koningin slechts op de achtergrond meespeelt. Want de ware sterren van deze film zijn de ‘gewone’ Beatrixen. Alleen hén leren we echt kennen. Beatrix zelf blijft een groot mysterie.
Patricia Smagge