Beau Is Afraid (2023)
Regie: Ari Aster | 180 minuten | komedie, drama | Acteurs: Joaquin Phoenix, Parker Posey, Amy Ryan, Hayley Squires, Michael Gandolfini, Zoe Lister-Jones, Nathan Lane, Richard Kind, Patti LuPone, Armen Nahapetian, Kylie Rogers, Denis Ménochet, Julia Antonelli
Wat krijg je als je ‘A Serious Man’ (Joel & Ethan Coen, 2009), ‘Synecdoche, New York’ (Charlie Kaufman, 2008), ‘After Hours’ (Martin Scorsese, 1985) en ‘Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths’ (Alejandro G. Iñárritu, 2022), in een blender van het merk Ari Aster stopt? Het resultaat zou zomaar ‘Beau is Afraid’ kunnen zijn. Volgens de regisseur representeert de film tot op niet minder dan celniveau de ervaring van hoe het is om een loser te zijn. Eventjes zou je je kunnen afvragen: wat als Franz Kafka een Amerikaanse regisseur was geweest? Misplaatste typering of niet, in deze bijna monsterlijk persoonlijke visie op de horror van de alledaagse mens culmineert Asters gevoel voor donkere humor in nieuwe absurde hoogten. Tevens lijkt hij tegen het bioscooppubliek te zeggen: je gaat er in mee of je blijft duttend achter in je comfortzone.
De angstige en paranoïde kluizenaar Beau Wassermann (Joaquin Phoenix) bewoont een afgeragd appartement. Buiten zijn kaal ingerichte privéstulpje heerst een nachtmerrieversie van Manhattan, een constante oorlog tussen junkies, hoertjes, zwervers en allerhande gespuis. Voor zijn oedipale angsten frequenteert Beau een psychiater (Joe Lister-Jones). Om het dagelijks leven nog enigszins dragelijk te maken en niet te ontsporen, hij heeft een geschiedenis van psychoses, schrijft zijn psychiater een gloednieuw experimenteel medicijn voor. Dan krijgt hij een telefoontje van zijn moeder, Mona (Patti LuPone). Ze verlangt dat Beau langskomt voor haar verjaardag. Wat er vervolgens gebeurt, gaat het verstand te boven.
De plot, of haast het ontbreken daaraan, zegt weinig over wat je beleeft. Echter de ingrediënten die door de Aster-blender gingen, zijn mogelijk hints. Asters koortsdroom vraagt zich als ‘A Serious Man’ af: wat als het al het ongeluk in de wereld, zoals bij het verhaal van Job, je komt bezoeken? En net als toneelschrijver Caden Cotard (Philip Seymour Hoffman) in ‘Synecdoche, New York’ heeft Beau zoveel angsten en trauma’s dat hij bang is om te leven. En zich daar dan weer schuldig over voelt. Ook delen de films van Kaufman en Aster een allergie voor realisme en vervormt, en verdraait de filmmaker de wereld van Beau naar believen, alsof het één groot theaterstuk is. En, ondanks de gebrekkige plot, is het wel degelijk een trip van jewelste waarin Beau belandt, vergelijkbaar met ‘After Hours’. Evenals in deze Scorsese-komedie kan zomaar alles in het honderd lopen door het kleinste misverstand. Voeg hier nog een stevige snuf ‘Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths’ aan toe en dan kom je al heel eind. Zoals het hoofdpersonage in de surrealistische trip van regisseur Iñárritu loopt Beau ook tegen de grenzen van zijn snel kokende hersenpan aan waarin jezelf de grootste verteller bent, maar potentieel ook je grootste misleider.
Zo extreem mogelijk projecteert Aster Beau’s innerlijke odyssee in beeld en geluid. Zijn fanatieke devotie aan zenuwslopende horror, met veel oog voor detail, komt hier als geroepen. De speellengte sleept soms, maar is niet het grootste mankement want dit staat in dienst van het tot vervelens aan toe tonen dat Beau’s blik op het leven vernauwd is (wederom een wonderlijk fysieke transformatie van acteur Phoenix). Hij is ongekend passief in een wereld die hem niet mag en hoogstwaarschijnlijk andersom ook niet. Tevens benadrukt deze nogal berekende misantropische houding hoe Aster omgaat met de andere personages: karikaturaal, inclusief de sleutel tot de film, de moeder en afwezige vader. Misschien kan je spreken van archetypen. Dat zou echter iets te veel eer zijn. Het hevige bombardement aan uitvergrotingen werkt dan wel verslavend voor de kenmerkende humor van de regisseur, maar doet later in de film even zozeer afbreuk aan het drama.
Vragen te over bij de niet zo bevredigende derde speelfilm van Aster die gegroeid is uit zijn kortfilm ‘Beau’ (2011). Uiteindelijk laat de speelfilm over een traumatische moeder-zoon relatie niet zozeer te weinig van het Beau’s innerlijk zien, eerder het tegenovergestelde, waardoor het geheel, en met name het centrale conflict, niet genoeg bekoort en beklijft. Indrukwekkend is de drukdoenerij wel, van de kleinste details op de sets tot aan de groteske wanen. Alsof het nu of nooit is, pakt Aster de creatieve vrijheid en doet het meest obsceen persoonlijke wat bij hem opkwam. Daarin staat hij pal naast Damien Chazelle, met het gelijkaardig maniakale epos ‘Babylon’ (2023). Wat na die drie uur komt, zien de nieuwe kwajongens van Hollywood dan wel weer.
Roy van Landschoot
Waardering: 3
Bioscooprelease: 11 mei 2023
DVD-release: 5 september 2023
Blu-ray-release: 5 december 2023