Berg (2021)

Regie: Joke Olthaar | 79 minuten | documentaire

Er zijn maar weinig landschappen waarin we ons als mens zo nietig voelen als in de machtige bergketens die de aarde rijk is. Tegelijkertijd oefenen de bergen ook een enorme aantrekkingskracht op ons uit. De sublieme schoonheid van de nagenoeg ongerepte natuur en de vaak miljoenen jaren oude rotsformaties creëren een gevoel van rust en tijdloosheid, een krachtig medicijn tegen de jachtigheid en vluchtigheid van het moderne alledaagse leven.

In ‘Berg’ doet film- en theatermaakster Joke Olthaar een verdienstelijke poging om de schoon- en ruigheid van een authentiek Europees berggebied in beelden te vangen. Geheel gefilmd in zwart-wit is ‘Berg’ een esthetisch bekoorlijk en veelvormig portret van de Triglav, de hoogste berg van Slovenië en de Julische Alpen. We zien de berg in verschillende vormen en seizoenen. De kale en rotsachtige toppen, die soms als kleine eilandjes uitsteken boven de weidse wolkenzee die de berg omhult, de bossen die de flanken van de berg bedekken, de resten eeuwige sneeuw en de marmotten, gemzen, steenbokken en vogels die deze uitdagende leefomgeving bewonen: het zijn allemaal elementen van dit alpiene ecosysteem die garant staan voor een veelvoud aan vergezichten en zo een intiem portret scheppen van een bijzonder landschap. Op het oog gewone rotsformaties worden in ‘Berg’ geëxposeerd als kunstwerken vol bijzondere patronen, gevormd door natuurlijke mechanismen als erosie, wind, neerslag en stromende rivieren.

De mens is grotendeels een figurant in dit machtige decor. We zien hem wel, in de vorm van enkele bergbeklimmers die de ruigtes en stijgingsgraad van de berg trotseren en gestaag richten de top marcheren. Door weidse panorama’s zijn de mensen echter maar stipjes die nietig afsteken tegen het oeroude geologische toneel dat hen omringt. Een forse onweersbui die over het landschap trekt, bevestigt nog maar eens dat mens en dier in het hart van het gebergte zijn overgeleverd aan natuurlijke oerkrachten die ze alleen maar kunnen ondergaan. Oude fragmenten van reddingsmissies, die een stilistische breuk vormen met de rest van de film, laten zien dat jezelf onderdompelen in de schoonheid van het berglandschap soms ook een hoge prijs heeft.

Gepraat wordt er nauwelijks in ‘Berg’. In het begin vertellen enkele mensen welke spirituele uitwerking het aanschouwen en verkennen van een berglandschap op hun gemoed heeft, maar voor de rest horen we vooral de geluiden van de natuur. Kabbelende stroompjes, zingende vogels, bulderende donderslagen en het ruisen van de wind vormen de auditieve hoofdmoot van deze serene en introspectieve rolprent. ‘Berg’ is dan ook ‘slow cinema’ in optima forma: een film die de tijd neemt om een visueel verhaal te vertellen zonder het gebruik van voice-overs, pompeuze muziek en snelle scènewisselingen. Zeker geen slechte keuze, al is de rek er na een uurtje wel een beetje uit. Met een totale speelduur van 78 minuten is de film eigenlijk een fractie te lang.

Dit neemt echter niet weg dat ‘Berg’ een fraai stukje filmkunst is. De docu biedt een meditatieve kijk op een machtig, mooi en soms verraderlijk gevaarlijk landschap en werpt, zonder daar veel woorden voor te gebruiken, licht op de band tussen mens en milieu en de intrinsieke waarde van ongerepte stukken aarde.

Frank Heinen

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 18 november 2021