Bergman Island (2021)

Recensie Bergman Island CinemagazineRegie: Mia Hansen-Løve | 113 minuten | drama | Acteurs: Vicky Krieps, Tim Roth, Grace Delrue, Mia Wasikowska, Anders Danielsen Lie, Hampus Nordenson, Clara Strauch, Joel Spira, Teodor Abreu

Wanneer een echtpaar, beide werkzaam in de filmindustrie, voor inspiratie naar het Zweedse eiland Fårö, ook wel bekend als Bergman Island, trekt, worden de termen van hun relatie opnieuw gerangschikt. Dat Bergman Island, als vaste standplek van de befaamde filmmaker Ingmar Bergman, als primaire locatie dient, is niet toevallig. Hoewel de twee hoofdpersonen bij aanvang van de film gelukkig met elkaar lijken, legt het eiland een voorheen onderbewuste mentale worsteling bloot die de ongelijkheid binnen hun relatie aantoont. Oftewel een typische receptuur voor een Bergman-film.

Daarom nu eerst, in wat gezien kan worden als een oneerbiedige poging om zijn gehele oeuvre te duiden, wat meer over de man die bekend staat als modernistische, cinematografische non-conformist. Hoewel hij afkomstig uit het theater is, maakt hij zich spoedig alle facetten van film eigen. Bergman kan daardoor worden gezien als exponent van de auteurscinema. In veel van zijn films staat de relatie tussen twee mensen centraal. Of dat nu twee geliefden zijn, een verpleegster en patiënt of een kind en zijn stiefvader, alle objectieve verhoudingen beginnen in een status quo die geleidelijk aan ontsporen in illusionaire filmrealiteiten.

Die transitie gaat gepaard met, vaak persoonlijke, dromen, herinneringen, schuldgevoelens en fantasieën. Op het eerste gezicht kunnen Bergmans films plotmatig gezien aan de simpele, theatrale kant lijken, onderhuids overheerst er een sluimerende, emotionele spanning. Voor de filmkijker die de emotie tot zich laat, gaat er een intrigerende, voyeuristische spanning schuil. De decors van zijn films, veelal gesitueerd op het eerder genoemde eiland Fårö, zijn er een fysieke manifestatie van: van buiten kaal, maar wie verder kijkt ziet de littekens. De duisternis. Het lijden. Alleen de illusie biedt een eventuele kans op uitweg.

Dat decor is eveneens de plaats van handeling in ‘Bergman Island’. Sterker dan dat, het eiland kan gezien worden als een sturend personage. Een spook, dat van Bergman zelf, dat jaren na dato nog altijd zijn invloed op de omgeving wil uitoefenen. Voordat het zover is, lijkt er weinig aan de hand voor hoofdrolspelers Tony (Tim Roth) en Chris (Vicky Krieps), beiden werkzaam aan hun eigen filmproject. In de vliegreis richting Zweden behoedt manlief zijn vrouw voor haar vliegangst. En wanneer zij haar zonnebril is vergeten, geeft hij de zijne zonder problemen af. Het oogt wellicht allemaal wat patriarchaal, maar er ligt toonbare liefde aan ten grondslag. Maar dan betreedt het koppel per boot hun bestemming.

De nadruk op de reis toont aan dat de wereld die ze betreden een andere zal zijn. Al snel na hun aankomst worden, geheel onbewust, de eerste barsten zichtbaar. Als de verhuurder van hun huisje vertelt dat de film die Bergman er maakte zorgde voor een recordaantal scheidingen, kunnen de twee er alleen maar om lachen. Ook als Chris aangeeft liever in een nabijgelegen molen te werken, gaan nergens alarmbellen af. De vrouw heeft nu eenmaal net wat meer moeite om haar writer’s block van zich af te werpen.

Naarmate de dagen vorderen, en ze meer te weten komen over het eiland en zijn illustere hoofdbewoner, komt de geest van Bergman steeds meer tot wording. Ook cinematografisch is ‘Bergman Island’ schatplichtig aan zijn naamgever. De terugkerende deurensymboliek, als doorgang naar de innerlijke wereld van de hoofdpersonages, is er een typerend voorbeeld van. Maar de Bergman-schittering is het grootst in de persoonlijke ontwikkeling van Chris. In haar pogingen wat op papier te krijgen, lijkt ze ten onder te gaan aan de druk die het eiland haar oplegt. Wanneer de contouren van haar scenario toch vaster omlijnd worden, wordt de toeschouwer deelgenoot van dat verhaal. Als een film in een film, een zoveelste droste-effect, schakelt ‘Bergman Island’ over naar Chris’ vertelling. Een stukje fictie dat langzaam terugvloeit naar de wereld van Chris en Tony.

Hoewel de basis van ‘Bergman Island’, man en vrouw verliezen zich in den vreemde, simpel is, heeft de film toch de nodige diepgang. Door het perspectief van Chris te kiezen, verschuift het evenwicht naar een meer reflecterende kant, zonder dat ze rol van zwakke echtgenote krijgt. Hoe verder de film vordert, hoe meer ze het juk van passiviteit van zich af weet te werpen. Wat overblijft is een vrouw die niet alleen zichzelf weet terug te vinden in haar relatie tot haar man, maar ook het eiland van Ingmar Bergman overwint. Die persoonlijke reis is soms wat schematisch, tot aan het stroeve aan toe, maar biedt de toeschouwer onder de streep toch de nodige reflectie om de geest bezig te houden. Door het lijden om te zetten in leiden ontbeert ‘Bergman Island’ wellicht wat van de duisternis en het pessimisme van de gewezen filmmaker zelf, dat maakt de film echter geenszins minder belangwekkend.

Wouter Los

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 9 juni 2022
VOD-release: 7 september 2022