Beyond the Mat (1999)
Regie: Barry W. Blaustein | 102 minuten | documentaire | Met: Mick Foley, Jake Roberts, Terry Funk, Vince McMahon, Tony Jones, Michael Modest, Roland Alexander, Darren Drozdov
Amerikaans Worstelen: de één haat het en de ander smult er van. Een tussenweg is er niet. In thuisland Amerika zitten bij iedere match miljoenen fans in extase voor de tv, terwijl er over de oceaan bijna geen hond naar kijkt. Of je nu wel of niet van deze ‘sport’ houdt maakt niet zoveel uit als je de documentaire ‘Beyond the Mat’ gaat bekijken. De film biedt een onthutsende kijk op de extravagante spektakelshows.
De documentaire begint met een korte kennismaking met de regisseur zelf. Barry W. Blaustein filmt alles zelf en daarnaast fungeert hij ook als verteller. Blaustein is een enorme fan van de Amerikaanse worsteltak en langzaamaan deel je zijn geschokte houding over wat hij allemaal aantreft achter de schermen van deze industrie. Want de worstelsport is een hele industrie geworden die gerund wordt door Vince McMahon. Deze tycoon kan worstelaars maken en breken. In deze documentaire kom je te weten wat er gebeurd is met sterren als Terry Funk en Jake ‘The Snake’ Roberts. Ook hoor je waarom een worstelicoon als ‘Mankind’ nog doorgaat met deze gevaarlijke sport.
Wat bijblijft na het zien van deze film is dat er heel wat meer schuilt achter het Amerikaans worstelen dan je in eerste instantie zou verwachten. Hoewel alle wedstrijden zijn geregisseerd en de uitslag van tevoren al vaststaat, moet je wel een verdomd goed atleet zijn wil je je mannetje staan in de ring. In de documentaire komen een aantal mensen aan het woord wiens gezondheid ernstig is aangetast door de sport. Zo is de knie van Funk één grote rotzooi geworden na zijn loopbaan in de ring. Ook hoor je dat een gebroken rug vaker voorkomt dan je zou denken. De pijn is echt, ook al lijkt het maar show.
Het meest schrijnende verhaal dat in deze film naar voren komt is die van Roberts. In het verleden was deze man een held voor vele worstelfans. Tegenwoordig is hij nog maar een schim van zijn vroegere zelf. Vanwege zijn drugsverslaving is Roberts bijna bankroet en is hij genoodzaakt om zijn pensioentje bij elkaar te worstelen. Zijn lichaam is op en zijn vriendenkring is nu hij zijn hoogtijdagen achter zich heeft liggen, vrijwel geheel uitgedund. Het enige wat hij nog bezit zijn zijn herinneringen aan betere dagen. Het is erg tragisch om te zien wat er van deze vroegere held is geworden. Zo stapt hij half trillend de ring in van een verlopen naar verschraald bier ruikend zaaltje. Een handjevol oudere fans schreeuwt hem bemoedigend toe. Als Roberts het toneel afloopt is hij in gedachten verzonken. Hij denkt aan zijn dochter die van hem vervreemd is.
De tragiek van een gevallen held. Mooier kun je het als filmmaker niet treffen. Een inktzwart en ontluisterend beeld over de vergankelijkheid van roem. Blaustein heeft het verhaal over Roberts op een respectvolle, hartverscheurende manier gefilmd. Hij gunt zijn hoofdpersoon alle ruimte en laat hem honderduit vertellen over zijn slechte band met zijn kille, afstandelijke vader, zijn wanhopige zoektocht naar bevestiging, de fouten die hij zelf heeft gemaakt en wat een carrière in de worstelindustrie hem heeft opgeleverd. Niet veel dus: een gebroken hart en een drugsverslaving.
Met de andere personage uit ‘Beyond the Mat’ gaat het dan wat beter, maar de vraag is ook nog voor hoe lang. Zo laat Blaustein ook Terry Funk aan het woord. Deze man geniet nu van zijn pensioen al heeft hij het worstelen eigenlijk nooit los kunnen laten. Zijn nagenoeg verwoeste knie houdt hem niet tegen om regelmatig de ring in te stappen. Zijn vrouw ziet het met lede ogen aan. Het is duidelijk dat de roem en de fans een verslavende werking hebben op Funk. De gevolgen van deze verslaving doen zijn gezinsleven weinig goed.
De derde hoofdpersoon in de documentaire is de worstelaar ‘Mankind’. Een grote brede man met overgewicht die zich verschuilt achter een angstaanjagend masker. Als het lederen masker afgaat, blijkt dat er een vriendelijke en toegewijde vader achter schuilgaat. Mick Foley, zoals zijn echte naam luidt, geniet van zijn werk. Zijn gezin maakt zich grote zorgen om hem, want de worstelsport is zeker niet zonder gevaren. Vreemd genoeg schijnt dat Foley niet te deren. Sterker nog: hij houdt van de pijn. Als Blaustein hem echter confronteert met de impact van al het geweld waarmee hij te maken krijgt, kijkt Foley er opeens heel anders tegenaan.
Stuk voor stuk zijn alle verhalen over deze mensen zeer indrukwekkend en interessant in beeld gebracht. De cineast laat beelden zien van de worsteloptredens van zijn hoofdpersonen die hij vermengt met clips uit hun privéleven. De montage zorgt ervoor dat de film goed in elkaar zit en steeds wat nieuws brengt. De meeste scènes in de ring zijn echter vrij bloederig en schokkend. Toch staan altijd de mensen en niet de actie centraal. Het meest schokkende is misschien wel het optreden van Vince McMahon. We zien hem als een razende tekeer gaan als hij zijn visie geeft op de worstelsport. Het is verbijsterend om een man te horen praten over ‘zijn’ worstelaars die hij beschouwd als dingen en niet als mensen. McMahon heeft de macht om helden te maken of te breken, zoveel is duidelijk.
‘Beyond the Mat’ is verplichte kost voor iedereen die een mening over het showworstelen heeft. Blaustein brengt een nagenoeg onbekende kant van dit fenomeen in beeld. En dat doet hij zonder sensatiezucht of persoonsverheerlijking. En wat blijkt, achter de maskers blijkt veel meer diepgang te zitten dan je zou verwachten. Mooie documentaire.
Frank v.d. Ven
Waardering: 4
Bioscooprelease: 19 juli 2001