Billion Dollar Brain (1967)
Regie: Ken Russell | 103 minuten | drama, thriller, avontuur | Acteurs: Michael Caine, Karl Malden, Ed Begley, Oskar Homolka, Françoise Dorléac, Guy Doleman, Vladek Sheybal, Milo Sperber, John Brandon, Tony Harwood, Donald Sutherland, Michael Stayner, Brandon Brady
Harry Palmer is in alle opzichten de tegenpool van James Bond. Hij woont in een rommelig appartementje, schraapt zijn geld bij elkaar als goedkope privé-detective, lijkt altijd achter de feiten aan te lopen en krijgt bovendien slechts mondjesmaat aandacht van vrouwen. Toch delen hij en Bond een belangrijke connectie.
Beiden werden namelijk naar het witte doek gehaald door producent Harry Saltzman, die na het succes van de eerste paar Bond films wel wat zag in het uitbreiden van zijn spionageimperium. Hij klopte aan bij schrijver Len Deighton voor inspiratie en gebruikte diens boeken als basis voor enkele films met de stuntelige Harry Palmer in de hoofdrol. Dat de toonzetting van deze films nogal verschilt van het stijlvolle James Bond universum spreekt voor zich en zo ook in ‘Billion Dollar Brain’, de derde film uit de reeks. Laten de Bond films zich vooral kenmerken door een wereld waarin niets te gek is en schurken bestaan uit meestercriminelen en doortrapte slimmeriken, daar doet het universum van Harry Palmer aandoenlijk knullig aan. De mannen tegen wie Palmer vecht lijken zich -net als Palmer zelf overigens- vooral door de omstandigheden te laten leiden. Van een weldoordacht plan is geen sprake.
Dit begint al bij Palmers missie zelf. Via chantage wordt Palmer gedwongen de plek in te nemen van een undercoveragent. Deze was bezig te infiltreren in een extremistische organisatie, erop gebrand het Sovjet-communisme uit te roeien. Palmer zelf heeft als ex-geheim agent weinig zin in deze klus, maar zijn vroegere werkgever zet hem dermate onder druk dat Palmer noodgedwongen aan het avontuur begint. Het duurt echter niet lang voordat Harry zich moet afvragen wie er voor wie werkt en al vlug is hij bezig vooral z’n eigen huid te redden. Heel wat anders dus dan de typische gewiekste geheim agent die we normaal krijgen voorgeschoteld in films.
Toch valt ‘Billion Dollar Brain’ niet alleen maar als een parodie te typeren, daarvoor zitten er teveel andere ingrediënten in. Bovendien is Harry Palmer dan wel een beetje een kluns, maar Michael Caine neemt zijn rol duidelijk serieus en zet een man neer die dan wel niet beschikt over de heldhaftige kwaliteiten van zijn collega’s, maar die toch evengoed z’n best doet om de wereld te redden van de ondergang. Op zijn eigen, luchtige manier levert dit genoeg spanning en intrige op en levert ‘Billion Dollar Brain’ een verhaal waar je als kijker bovendien je hoofd bij moet houden. Er lopen aardig wat dubbelspionnen en mensen met dubbele agenda’s rond in de film en dus is het goed opletten geblazen hoe de spreekwoordelijke vork in de steel zit. Dit alles speelt zich af tegen een charmant Koude Oorlog decor, waarbij men afreisde naar de ijzige vlakten van Finland voor sfeervolle omgevingsplaatjes. Bovendien wordt dit decor ook nog eens heerlijk inventief gebruikt in de spectaculaire slotscène, welke een Bond-film waardig is.
Stelt u zich geen productie voor welke alleen maar vlug wat centjes van gewillige Bond-fans in het laatje moest halen. ‘Billion Dollar Brain’ pakt groots uit en ziet er tot in de puntjes verzorgd uit. Ondanks het wat onwaarschijnlijke verhaal van een klungel als Palmer die de wereld redt, overtuigt het universum waarin dit zich allemaal afspeelt direct. Een heerlijk fantasierijke productie en een spionage film met een grote S.
Sander Colin