Birth (2004)

Regie: Jonathan Glazer | 100 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Nicole Kidman, Cameron Bright, Danny Huston, Lauren Bacall, Alison Elliot, Arliss Howard, Anne Heche, Peter Stormare, Michael Desautels, Ted Levine, Cara Seymour, Scott Johnson, Joe M. Chalmers, Novella Nelson, Zoe Caldwell

‘Birth’ is van alles genoemd: van pretentieuze bagger tot briljant. Uiteindelijk zal de beoordeling afhangen van de specifieke aandachtspunten van de kijker. Afhankelijk van de nadruk die je als kijker op bepaalde aspecten van de productie legt, zul je meer of minder onder de indruk zijn van de film. Als het je voornamelijk gaat om de spanning en intelligentie die vanuit het centrale verhaal moeten voortkomen, zul je niet bepaald tevreden de bioscoop verlaten. Ben je daarentegen ontvankelijker voor de (geïmpliceerde) thematiek van de film en hecht je veel waarde aan goed acteerwerk en filmisch vakmanschap, dan valt er veel te genieten bij het kijken naar ‘Birth’.

Dit is de tweede film van regisseur Jonathan Glazer, en hij weet hier, net als in zijn debuut ‘Sexy Beast’, een unieke sfeer te creëren, waarbij hij interessante en soms gewaagde keuzes maakt voor zijn shots en scènes. De film begint met een prachtige “long take” waarbij we een man, die in de sneeuw loopt te joggen, van achteren volgen. Hij gaat onder een tunnel door, komt er weer uit, waarna de titel van de film in beeld verschijnt. De jogger loopt verder een tweede tunnel in, maar komt deze niet meer uit. Vlak voor het einde van de tunnel zakt hij in elkaar en sterft. Meteen erna zien we de geboorte van een kind. De suggestie is duidelijk. Een tweede indrukwekkend, en gedurfd, shot is de close-up van Nicole Kidman terwijl ze naar een operavoorstelling zit te kijken. Of liever, ze is toeschouwer in formele zin, terwijl haar gedachten met hele andere dingen bezig zijn. In de scène hiervoor is ze namelijk weer geconfronteerd met dat vreemde jongetje dat beweert haar overleden man te zijn, en ze begint nu langzaamaan te beseffen, of te hopen, dat het wel eens waar zou kunnen zijn. De verschillende emoties die zich in deze situatie van Kidmans personage (Anna) meester maken worden op een voortreffelijke manier gecommuniceerd via een minutenlange close-up van haar gezicht. Voor een gedeelte kan wellicht beargumenteerd worden dat we in haar gezicht gewoon gaan zien wat we wíllen zien vanwege de lange duur van het shot, maar er zijn ook zeer zeker daadwerkelijke, subtiele emoties waar te nemen, die over haar gezicht heen schieten. Een geweldig staaltje non-verbaal acteerwerk van Kidman.

De hele film is prachtig gefilmd door Harry Savides, en is visueel gezien met zorg vormgegeven, waarbij de wat sobere beelden vaak gekenmerkt worden door sepia- en pasteltinten. Ook de muziek, verzorgd door Alexandre Dusplat, is bijzonder effectief in het overbrengen van een afwisselend mysterieuze, onheilspellende, en droomachtige sfeer. De film heeft een traag tempo en kent een zekere onderhuidse spanning door subtiele momenten en geïmpliceerde emoties. De spanning komt echter niet voort uit de centrale premisse van het verhaal, dat als een mysterie wordt gepresenteerd, maar waarvan de uitkomst nou niet echt een drijfveer is om te blijven kijken. Het accepteren van de meest interessante oplossing (van reïncarnatie) vereist eigenlijk dat de kijker hier al vanaf het begin voor openstaat, en dus zijn de tests die gericht zijn op het achterhalen van de waarheid een wat matte bedoening. Ook als je de reïncarnatie-oplossing verwerpt, zijn de handelingen in de film in eerste instantie niet echt spannend, omdat je dan alleen maar geërgerd raakt door het uitstellen van de onvermijdelijke afloop. Het is dus jammer dat de film voor een groot gedeelte als mysterie gepresenteerd wordt, waarvan de oplossing overigens vrij anti-climactisch en niet geheel geloofwaardig is, en de film in feite tot een gimmick reduceert.

Toch weet de film nog aardig wat betrokkenheid bij de toeschouwer te genereren, wat voornamelijk te danken is aan Kidmans overtuigende invulling van haar rol. Haar gevoelens en twijfels, haar onsterfelijke liefde voor haar overleden man die ze maar niet weet los te laten, en de projectie van haar mans eigenschappen op het jongetje, waardoor ze daadwerkelijk verliefd op hem lijkt te worden vormen het meest intrigerende aspect van de film. Want, reïncarnatie of niet, het jongetje loopt nu niet bepaald zichtbaar over van (liefdevolle) emoties jegens Anna. Hij lacht geen moment en komt eerder onheilspellend dan sympathiek over. Er is geen logische reden voor Anna om dit jongetje in haar hart te sluiten, anders dan dat ze zelf iets in hem wil zien. De reïncarnatieclaims komen puur voort uit feitelijke mededelingen van het jongetje. De manier waarop Anna verkiest om, emotioneel gezien, met de informatie van deze jongen om te gaan, is wat de film zo waarachtig en interessant maakt. Hoe moeilijk is het om iemand los te laten? En in hoeverre is de liefde voor iemand anders eigenlijk datgene wat we in een ander wíllen zien? Jammer dat de film zich niet méér op dit soort elementen concentreert.

Echter, ondanks de nodige complicaties is ‘Birth’, door zijn grote schoonheid en wilskracht, uiteindelijk toch levensvatbaar te noemen.

Bart Rietvink

Waardering: 3

Bioscooprelease: 17 februari 2005