Bitter Seeds (2011)
Regie: Micha X. Peled | 87 minuten | documentaire
De Israëlische regisseur Micha X. Peled heeft met ‘Bitter Seeds’ zijn trilogie over globalisering afgerond, en opnieuw een uiterst relevante documentaire gemaakt. In zijn ‘Globalization Trilogy’ maakte hij eerder ‘Store Wars: When Wal-Mart Comes to Town’ en ‘China Blue’. Voor ‘Bitter Seeds’ reisde hij af naar India, waar ondanks groeiende industrialisatie nog steeds de grootste boerenbevolking ter wereld leeft.
Momenteel kent het land een zware crisis voor de boerenbevolking; in het afgelopen decennium heeft er een zelfmoordgolf gewoed onder boeren die zich tot wanhoop gedreven voelden door hun ellendige leef- en werkomstandigheden. De film toont ons in de eerste paar minuten deze en andere statistieken, maar vertelt daarna dit verhaal op persoonlijke wijze, door twee Indiërs in de hoofdrol te zetten, wiens leven hevig is beïnvloed door de onrechtvaardige omstandigheden. We volgen de twee personen in Telung Taki, een kleine boerengemeenschap in India, waar de meerderheid van de bevolking in zijn levensonderhoud voorziet door katoen te verbouwen. Hun ouders deden dat al, en een groot deel van hun kinderen zal dat ook doen.
Ram Krishna is zelf katoenboer en kan ternauwernood rondkomen van zijn stuk land. Met twee dochters is hij niet direct verzekerd van een goede toekomst; het beetje geld dat hij aan het einde van een oogst overhoudt, moet opgespaard worden om twee bruidsschatten van te bekostigen. Manjusha is de 18-jarige dochter van een katoenboer die zelfmoord pleegde, omdat hij geen uitweg meer zag uit zijn opeengestapelde schulden. Manjusha is vastberaden journaliste te worden – de eerste ooit uit het dorp – en daarmee een manier te vinden om haar eigen verhaal te kunnen vertellen en het overlijden van haar vader te kunnen herdenken.
Het verhaal wordt verteld aan de hand van Ram Krishna’s ervaringen uit eerste hand, met parallel daaraan Manjusha’s zoektocht naar de waarheid: een origineel vertelperspectief, met af en toe een vleugje metajournalistiek wanneer Manjusha uitgelegd krijgt hoe ze een complex verhaal als dit het beste kan vertellen. Dat verhaal komt in het kort hierop neer: Monsanto, een grote multinational uit de Verenigde Staten, heeft de Indiase markt overspoeld met genetisch gemanipuleerd katoenzaad, met valse beloften van een grotere oogst voor kleine boeren. Op heel grote schaal, met voldoende irrigatie en de juiste bestrijdingsmiddelen brengt dit zaad inderdaad meer oogst op, maar voor boeren die afhankelijk zijn van regen en geen geld hebben voor voldoende bestrijdingsmiddelen, betekent het bijna standaard hun faillissement. Inmiddels zijn er in India geen reguliere zaden meer te koop een worden de boeren zo gedwongen de veel duurdere ‘BT-zaden’ te kopen. Van de bank krijgen ze geen lening, wat ze in armen van illegale geldschieters drijft die tegen woekerrentes leningen verstrekken. Ram Krishna ondervindt dit aan den lijve en is genoodzaakt zijn land als onderpand te gebruiken. Na het zaaien wacht hem tegenslag na tegenslag; te weinig regen en agressieve schildluis zorgen voor een kleinere oogst dan gehoopt. Bovendien moeten boeren die het zaad van Monsanto kopen, jaarlijks royalty’s betalen voor de door hun ontwikkelde technologie.
Parallel aan dit verhaal loopt een ander, diepliggender verhaal: dat van de vrouwen in deze conservatieve gemeenschap. Ondergewaardeerd vanaf de geboorte, staat hun hele adolescentie in het teken van het zoeken naar een geschikte echtgenoot die ze wil hebben. Een huwelijk uit liefde zou een smet op de familie veroorzaken en een toekomst als carrièrevrouw lijkt voor de meesten volkomen ongrijpbaar. En toch: daar is Manjusha, die als eerste vrouw uit het dorp ooit naar de school voor journalistiek gaat. Al met al is dit een film over onderdrukking, over onrechtvaardigheid. Net als de kleine boeren tegen de grote multinationals in actie komen, bewegen ook de vrouwen zich voorzichtig naar boven. Er is hoop.
Ruby Sanders
‘Bitter Seeds’ verschijnt maandag 19 maart 2012 op DVD.