Black Moon (1975)
Regie: Louis Malle | 100 minuten | oorlog, fantasie, science fiction | Acteurs: Cathryn Harrison, Therese Giehse, Alexandra Stewart, Joe Dallesandro
‘Black Moon’ is een bewerking van Lewis Carrolls ‘Alice in Wonderland’. Het is waarschijnlijk de meest experimentele film die de Franse regisseur Louis Malle ooit maakte, want alhoewel het oorspronkelijke verhaal al bijzonder fantasierijk was, gaat Malle nog een stap verder. Hij gaat zelfs zo ver dat er van een realiteit, met aan de basis een zekere vorm van logica, geen sprake is. ‘Black Moon’ is een ongewoon abstracte vertelling en in het geval van een vergelijking komt een droom nog het dichtst in de buurt. De schoondochter van de Spaanse regisseur Luis Buñuel, Joyce Buñuel, schreef mee aan het script, iets dat het surrealisme in het verhaal zou kunnen verklaren.
De film begint met Lily (Cathryn Harrison), een jonge blonde vrouw, die een das aanrijdt en daarna in een wereld belandt waar oorlog woedt tussen mannen en vrouwen. Ternauwernood weet ze aan een stel gewelddadige mannen te ontsnappen en ze komt terecht bij een groot huis midden in de natuur. Wat ze daar tegenkomt laat zich moeilijk omschrijven. Een pratend varken, een onevenwichtig brabbelende oude vrouw (Therese Giehse in haar laatste rol) die met dieren communiceert, een zwijgende broer en zus waarmee veel interactie onmogelijk blijkt en een pratende eenhoorn die Lily steeds net weet te ontkomen.
Niets is hier wat het lijkt. Of is misschien alles juist precies wat het lijkt? Want is er wel sprake van een extra bodem? Wat wil Louis Malle de kijker vertellen? De film fascineert, het daagt de kijker uit tot een verbeelding die verder gaat dan het fantastische. De regisseur speelt hierbij niet in op de ratio maar op het gevoel. Logica wordt overboord gegooid en een brei van ogenschijnlijk van elkaar losstaande verschijnselen blijft over. Een eventuele boodschap is zodoende moeilijk te ontdekken.
En wat doet Lily? Ze neemt waar, verbaast zich heel eventjes maar legt zich daarna vrij snel neer bij de bizarre situatie en probeert er in mee te gaan. Van verwondering van haar kant is eigenlijk nauwelijks sprake. En dat is misschien wel het opvallendste aan ‘Black Moon’. Films met vreemde situaties, excentrieke figuren en onverklaarbare gebeurtenissen zijn de geoefende filmkijker niet onbekend. Maar hoofdpersonen die zo weinig steek houden met ons zelfbeeld als Lily zijn dat wél. Protagonisten vragen normaliter om medeleven en leiden daarmee de kijker door een verhaal. Maar Lily doet dat niet. Ze maakt bovendien weinig ontwikkeling mee, haar karakter is vlak. En uiteindelijk is praktisch niets over haar bekend. Wanneer zij deel uit begint te maken van de vreemde wereld wordt de hand van kijker losgelaten, die hierna wat stuurloos ronddwaalt. Met het juiste inlevingsvermogen komt de kijker er zo zelf middenin te staan.
De ogenschijnlijke richtingloosheid van het verhaal, het gebrek aan verwondering, de nogal passieve rol van de eendimensionale Lily en vooral het missen van (een enige hint naar) verklaringen doen denken aan een vreemde droom. Basale logica bestaat hier niet en op zintuiglijke waarnemingen valt niet te vertrouwen. Het verhaal heeft een weinig duidelijk kop en staart en bestaat uit voornamelijk zich telkens herhalende vaagheden. Het lijkt vaak niet meer dan een verzameling van sterk uiteenlopende indrukken. En alles wordt gepresenteerd alsof het volstrekt vanzelfsprekend is.
Het is een nogal donkere droom ook. Want het heeft allemaal wat verontrustends, Lily’s aanwezigheid verandert nergens iets aan en ze lijkt soms eerder een willekeurig decorstuk te zijn dan een handelend en denkend mens. Niets in de film is ook maar enigszins controleerbaar en dat is toch zeldzaam in films.
Maar is de film hiermee een geslaagd experiment? Voor de een is ‘Black Moon’ misschien slechts een pretentieus verhaal. En het gebrek aan emotionele binding tussen de kijker en Lily maakt inleving in het geheel wat moeilijk. Je zou zelfs kunnen spreken van richtingloze en wat saaie vaagheid. Toch zou dat de film tekort doen. Het is altijd lastig om dit soort films niet te gaan rationaliseren. Maar het loslaten van logica is juist hetgeen dat Malle wil dat de kijker probeert. Alleen diegene die dit lukt zal van deze film kunnen genieten. Aanschouw en verwonder. Niets meer, niets minder.
David Croese