Blowup – Blow Up (1966)

Regie: Michelangelo Antonioni | 111 minuten | drama, thriller | Acteurs: Vanessa Redgrave, Sarah Miles, David Hemmings, John Castle, Jane Birkin, Gillian Hills, Peter Bowles, Veruschka von Lehndorff, Julian Chagrin, Claude Chagrin, Jeff Beck, Susan Broderick, Tsai Chin, Chris Dreja, Melanie Hampshire, Harry Hutchinson, Jill Kennington, Mary Khal, Chas Lawther, Jim McCarty, Peggy Moffitt, Rosaleen Murray, Ann Norman, Ronan O’Casey, Jimmy Page, Keith Relf, Janet Street-Porter, Reg Wilkins    

“People thought I was dead, but I wasn’t. I was just directing ‘The A-Team’.” Aldus David Hemmings (1941-2003), een min of meer vergeten Britse filmster uit de jaren zestig. Waar Albert Finney, Terence Stamp en Michael Caine nog regelmatig schitteren op het witte doek, zakte de herinnering aan Hemmings langzaam maar zeker weg. De man die al op jonge leeftijd als entertainer aan de slag was kende zijn doorbraak als de verveelde en immorele fotograaf Thomas uit Michelangelo Antonioni’s klassieker ‘Blowup’ (1966). Hij wilde de rol dolgraag, maar moest het tijdens de audities opnemen tegen de veel bekendere Stamp, die al een Oscarnominatie op zak had en veel knapper was dan hij zelf. Hemmings had het gevoel dat hij zijn auditie verpest had, vooral doordat hij Antonioni constant met zijn hoofd zag schudden toen hij bezig was. Wist Hemmings veel dat de regisseur een milde vorm van het syndroom van Gilles de la Tourette had waardoor hij zijn hoofd niet stil kon houden! Antonioni bleek onder de indruk van de jonge, onbekende acteur en gaf hem de rol die zijn doorbraak zou betekenen.

‘Blowup’ volgt het leven van de verveelde en egocentrische Britse fotograaf Thomas (David Hemmings). Het succes lacht hem toe maar lamlendige Thomas kan er niks mee. De mensen om hem heen doen hem weinig. Zo is hij getrouwd, maar brengt hij nauwelijks tijd door met zijn vrouw. Zijn fotomodellen behandelt hij als oud vuil. Een afspraak met hem maken is vrijwel onmogelijk. Thomas lijkt nergens echt plezier in te hebben. Totdat hij op een dag foto’s maakt in een park. Zijn oog valt op een jonge vrouw (Vanessa Redgrave) en een veel oudere man die in innige pose verstrengeld zijn, totdat zij hem in de smiezen krijgt en op hem af komt. Ze eist de foto’s van hem terug, maar Thomas vertikt het om ze aan haar te geven. Om haar af te poeieren geeft hij haar zijn kaartje, zodat ze ze in een later stadium bij hem op kan halen. Eenmaal in zijn fotostudio ontwikkelt hij de foto’s. Bij nadere bestudering ontdekt hij vreemde schaduwen en mysterieuze achtergronden. Voor het eerst zien we Thomas ergens gepassioneerd mee bezig zijn, al slaat hij er wel in door. Hij blaast delen van de foto’s dusdanig groot op dat de oorspronkelijke afbeelding compleet vervormd raakt. Is dat een man met een pistool op de achtergrond…?

‘Blowup’ is een karakterstudie van een man bij wie alles altijd maar is komen aanwaaien. Hij heeft nergens zijn best voor hoeven doen in het leven; misschien weet hij ook wel niet eens hoe dat moet. Eigenlijk is het maar een nare vent die nergens voor warm loopt. Het mysterie in het park weet hem eindelijk wakker te schudden. Of er daadwerkelijk iets gebeurd is, daar komen we nooit achter. Dat is ook niet waar het hier om gaat. Thomas raakt geobsedeerd door wat hij gezien meent te hebben en slaat door in zijn paranoia. Je ziet in foto en film wat je erin wilt zien. Meesterregisseur Antonioni goochelt op briljante wijze met dat thema, door zijn kijkers te laten twijfelen. Wat ziet Thomas in zijn tot belachelijke proporties uitvergrote foto’s en is dat wat er daadwerkelijk te zien valt of zijn het zijn waanbeelden die hem op de korrel nemen?

Thomas is typisch een product van zijn tijd, zoals ‘Blowup’ dat op zijn beurt ook is. De film ademt de sfeer van de jaren zestig door al zijn poriën. De seks, drugs en rock ’n roll zijn dan ook rijkelijk vertegenwoordigd in het swingende Londen van 1966. Je kijkt je ogen uit naar al die verwijzingen: mode en kunst, vrije liefde, wilde feestjes. Antonioni laat zijn film bruisen door speels kleurgebruik (mede om de aandacht van het grauwe Engelse weer af te leiden). Naar verluidt heeft de regisseur zelfs het gras in het park met een helder groen laagje laten overspuiten, omdat hij het er niet fris genoeg uit vond zien. De al even kleurrijke inwoners van Londen komt eveneens aan bod (fanatieke demonstranten, bont uitgedoste immigranten, een homostel met gecoiffeerd poedeltje) en vormen absoluut een verrijking van de film, zeker voor wie oog heeft voor detail. De levendige setting wordt ondersteund door de relatief minimalistische score van jazzlegende Herbie Hancock. De remmen gaan eigenlijk alleen los bij een optreden van The Yardbirds (in de korte tijd dat zowel Jeff Beck als Jimmy Page lid waren van de band) in een underground club waar Thomas de mysterieuze vrouw tracht te vinden.

Op een groot deel van het hedendaagse filmpubliek zal ‘Blowup’ gedateerd overkomen. Geen wonder, want weinig films zijn zo effectief in een jaren-zestigsausje gedompeld als deze. Het maakt van ‘Blowup’ wél een prachtig tijdsdocument, die bij de oudere generatie ongetwijfeld mooie herinneringen boven zal halen. Antonioni heeft met zijn film bovendien een boeiende karakterschets gemaakt van een verveelde generatie. Zijn spel met subjectiviteit en (beeld-) vervorming vormde voor vele filmmakers een bron van inspiratie. Brian De Palma baseerde zo ongeveer al zijn films op concepten die in het verlengde liggen van ‘Blowup’ en ook Francis Ford Coppola borduurde op deze film voort (‘The Conversation’, 1974). Hoewel Coppola’s film de tand des tijds beter heeft weerstaan, is ook het meer conceptuele ‘Blowup’ nog altijd een indrukwekkende, stijlvolle film die fascineert van de eerste tot de laatste minuut.

Patricia Smagge