Boccaccio ’70 (1962)

Regie: Federico Fellini, Luchino Visconti, Vittorio De Sica, Mario Monicelli | 200 minuten | drama, komedie, korte film, romantiek | Acteurs: Sophia Loren, Anita Ekberg, Romy Schneider, Marisa Solinas

Deze door Carlo Ponti geproduceerde verzameling korte films van vier grote Italiaanse regisseurs heeft als uitgangspunt de thematiek van “Il Decamerone”, een collectie pikante kluchten van Renaissancedichter Giovanni Boccaccio, genomen. In 1962 geven Monicelli, Visconti, Fellini, en De Sica hun eigen kleur aan de overkoepelende thematiek van Boccaccio, terwijl ze slechts vrij losjes met elkaar samenhangen. Er zijn zeker overeenkomsten te ontdekken maar daarnaast is het leuk dat ze allemaal een eigen toon hebben. Komisch neorealisme, surrealisme, sociale kritiek en karakterstudie, en pure seksklucht zijn typeringen die bij de individuele filmpjes passen.

Inhoudelijk hebben we hier steeds te maken met seks en sekseverhoudingen. De mannen willen seks (ook al verdringen ze deze behoefte soms), en worden door hun begeerte vaak gereduceerd tot stamelende sukkels die als was in de handen van de vrouw verworden. Bij de vrouw ligt hierdoor uiteindelijk de werkelijke macht, ook al willen de mannen graag anders geloven. In Fellini’s ‘El Tentazioni del Dottor Antonio’ is het in een specifieke scène letterlijk de goede doctor die achter de vrouwen aanloopt. Wanneer hij bij vrienden op hoge plaatsen zijn beklag heeft gedaan over een aanstootgevend reclamebord, wordt hij naar de deur geëscorteerd door twee vrouwen die net iets voor hem uitlopen. Dit bevalt Antonio niet, die ze steeds probeert in te halen, maar hier niet in slaagt. En in ‘Il Lavoro’ van Visconti is het uiteindelijk de onafhankelijk(er) wordende Romy Schneider die de lakens uitdeelt, al is haar positie binnen het huwelijk er tegelijk één van pijnlijke compromissen, vooral op seksueel vlak.

Het seksuele, en de objectivering van de vrouwen is echter niet alleen het onderwerp van (sommige van) de films, maar is tevens een benadering van de regisseurs. De vrouwen en hun seksualiteit zijn er voor de kijker om van te genieten en te aanbidden, met Anita Ekbergs bijzonder ronde vormen in Fellini’s filmpje en die van Sophia Loren in dat van De Sica als ultiem voorbeeld hiervan. Wanneer La Loren haar décolleté in volle glorie toont door vooroverbuigend een watermeloen te snijden, of Ekberg speels over de grond rolt in een jurk die haar “talenten” – om de woordkeuze uit ‘La Dolce Vita’ nog maar eens te herhalen – maar nauwelijks in bedwang weet te houden, zijn het niet alleen de personages uit de films die visueel geprikkeld worden, maar speelt er tevens een voyeurisme van de kant van filmmaker en kijkers mee. Kortom, de vrouwen in deze films worden inhoudelijk voor vol aangezien (door de makers), maar worden tevens uiterlijk begeerd en geobjectiveerd.

De kwaliteit van de filmpjes is vrij consistent, waarbij slechts Monicelli’s bijdrage iets onder doet voor de rest. Zijn ‘Renzo e Luciana’ behandelt in zichzelf interessante thema’s – enerzijds het belang van het instituut van het huwelijk en tegelijkertijd de sociale controle op huwelijk en relaties (welke in de film doet denken aan Wong Kar Wai’s ‘In the Mood for Love’) – maar wordt hier niet erg boeiend uitgewerkt. Fellini’s filmpje komt dan beter uit de verf. Het is zowel een aanklacht tegen moraalridders als een absurde, soms slapstickachtige productie die knipoogt naar b-films, met zijn creatie van een vijftien meter grote Anita Ekberg, en de kijker op Brechtiaanse wijze bij zijn didactiek betrekt door doctor Antonio kledingstukken over de camera heen te laten gooien wanneer Ekberg zich gaat uitkleden. Visconti’s soms wat te lang doorgaande, maar boeiende kritiek op sociale en sekseverhoudingen is de moeite waard door het interessante script dat problemen aankaart zonder in karikaturen te vervallen maar vooral door het goede acteerwerk van Romy Schneider, die de kijker deelgenoot maakt van zowel haar pijn als haar innerlijke kracht. ‘La Riffa’, waarin De Sica Sophia Loren de hoofdprijs maakt van een loterij, is een heerlijke seksueel getinte klucht, waarin La Loren er op haar meest sexy uitziet en alle mannen in haar directe omgeving voor haar door het stof ziet kruipen.  Het blijft natuurlijk gissen wat Boccaccio zelf van deze verzameling films zou hebben gevonden, maar de film- en vrouwenliefhebbers van deze wereld mogen in ieder geval hun handen dicht knijpen met al dit moois dat door deze topfilmers op celluloid is vastgelegd.

Bart Rietvink