Born on the Fourth of July (1989)
Regie: Oliver Stone | 145 minuten | drama, oorlog, biografie | Acteurs: Tom Cruise, Raymond J. Barry, Willem Dafoe, Caroline Kava, Josh Evans, Jamie Talisman, Anne Bobby, Samantha Larkin, Tom Berenger, Frank Whaley, Jerry Levine, Richard Panebianco, Rob Camilletti, Stephen Baldwin, Michael McTighe, Richard Haus
‘Born on the Fourth of July’ is Oliver Stone’s tweede film uit zijn Vietnam-trilogie na ‘Platoon’ (1986) en vóór ‘Heaven and Earth’ (1993). Waar ‘Platoon’ gebaseerd was op de ervaringen van Stone zelf als jonge soldaat in Vietnam en ‘Heaven and Earth’ de oorlog liet zien vanuit de kant van de Vietnamezen, is ‘Born on the Fourth of July’ gebaseerd op het boek van Ron Kovic, Vietnamveteraan. Ron Kovic is zwaargewond geraakt in Vietnam en is vanaf zijn middel verlamd. De film belicht voornamelijk de periode na zijn thuiskomst en de problemen waar hij mee te kampen krijgt als veteraan in een oorlog die niemand gewild heeft.
‘Born on the Fourth of July’ neemt vrij lang de tijd om het karakter van Ron Kovic, gespeeld door Tom Cruise, te introduceren. Ron is nog een kleine Ronnie als hij bij zijn vader op de nek naar een parade van oorlogsveteranen gaat kijken. Hij vindt het prachtig, maar toch ook indrukwekkend en eng worden als hij een oude, gekwelde man ziet lopen zonder armen. Ronnie ziet ook hoe de veteranen in de auto’s die voorbijkomen schrikken van het knallende vuurwerk. Voor hen is het alsof ze weer terug zijn op de stranden van Normandië. Ronnie groeit op en is inmiddels een tiener, goed in worstelen, veel vrienden en een vriendinnetje. Ronnie is onder de indruk van een toespraak van een marineofficier en besluit om te tekenen om zijn land te kunnen verdedigen in Vietnam. Hij is een patriot, houdt zielsveel van zijn land en is bereid er voor te sterven.
De tijd die Ron in Vietnam doorbrengt wordt in relatief korte tijd getoond. Een aantal momenten is cruciaal voor de ontwikkeling van Ron. Een beschieting en bombardement op een dorp waarbij onschuldige burgers om het leven komen, waarbij Ron in de daaropvolgende chaos per ongeluk een Amerikaanse soldaat doodt en de kogels die hem raken en hem definitief verlamd maken. Het grootste gedeelte van film focust zich op ná Vietnam, waarin Ron terug in Amerika is en beschimpt wordt door zijn eigen volk omdat hij in een foute oorlog heeft gevochten. Ron is eerst overtuigd van zijn gelijk om te gaan vechten in Vietnam om het communisme te bestrijden, maar begint gaandeweg steeds meer in te zien dat de regering tegen hem gelogen heeft en ontwikkelt zich tot vredesactivist.
Oliver Stone is een man die amper het woord nuance kent. Zijn films zijn bruut, in-your-face en appelleren aan de diepste en duisterste gevoelens die een mens heeft. Stone confronteert het Amerikaanse volk altijd op kritische wijze met hun eigen tekortkomingen en fouten. Niet voor niets wordt hij de controversieelste regisseur van Amerika genoemd. Ook ‘Born on the Fourth of July’ laat een donkere kant van het Amerikaanse volk zien, namelijk hun wijze van reageren op jonge mannen die getraumatiseerd en gewond uit een vuile oorlog terug kwamen. Deze veteranen hebben gevochten voor hun land, velen hebben het niet overleefd, de regering behandelt ze slecht en nu keert het Amerikaanse volk zich ook nog tegen hen.
Stone laat goed zien wat voor effect dit heeft op de veteraan Kovic. Hij worstelt om geaccepteerd en begrepen te worden, maar zijn omgeving kan of wil geen begrip voor hem opbrengen. Hij is zwaar getraumatiseerd en de enigen die hem begrijpen zijn de andere fatalistische veteranen. Ondanks dat het verhaal hier en daar een tikje melodramatisch is en de overdaad aan vioolmuziek, is ‘Born on the Fourth of July’ een uitstekende film. Het is dapper dat Oliver Stone het lef heeft getoond om het verhaal van Ron Kovic te verfilmen want zo goed komt Amerika er niet af in deze film. Uiteraard gaat het grootste respect naar Ron Kovic zelf als je bedenkt wat hij allemaal heeft moeten doorstaan. Daarmee komen we ook bij het enige minpuntje aan deze film: Tom Cruise. Ondanks zijn Oscarnominatie is hij toch niet overtuigend genoeg. De film bestrijkt een aantal jaren en Kovic is te zien in verschillende fasen: van All-American Boy tot patriottische soldaat, tot trotse getraumatiseerde veteraan, tot vredesactivist. Cruise is niet slecht, maar hij is simpelweg net wat te licht voor een zware rol als deze. Ook met snor en baard overtuigt hij niet echt als getormenteerde veteraan die strijd met zichzelf levert en moeite heeft met zelfacceptatie en zijn rol als gehandicapte. Dat hij wel écht kan acteren heeft hij bewezen in ‘Magnolia’, maar in deze rol ontbreekt het hem net aan de diepgang en dynamiek. Toch is zijn spel niet zo slecht dat het storend is en van ‘Born on the Fourth of July’ een slechte film maken. Integendeel, Oliver Stone heeft een uitstekende film afgeleverd die hem de waardering van het grote publiek, de Oscar voor beste regisseur én de dankbaarheid van duizenden Vietnamveteranen heeft opgeleverd.
Hendrik Dijkhuis
Waardering: 4
Bioscooprelease: 2 maart 1990