Bram Fischer (2017)

Regie: Jean van de Velde | 121 minuten | biografie | Acteurs: Peter Paul Muller, Antoinette Louw, Sello Motloung, Sean Venter, Izel Bezuidenhout, Hannes Brummer, Shahir Chundra, Deon Coetzee, Paul Davies, José Domingos, Willie Esterhuizen, Ashish Gangapersad, Zak Hendrikz, Eduard Horn, Daniel Janks, Conrad Kemp, Graeme Kriega, George Lebese, Kamogelo Legoadi, Phenyo Moholola, Josias Moleele, Fezile Mpela, Gontse Ntshegang, Momelezi V. Ntshiba, John-Henry Opperman, Melanie Pienaar, Russel Savadier, Thapelo Sebogodi, Getmore Sithole, Sello Solly, Elizabeth Sontaga, Sylvaine Strike, Jana Strydom, Johan Swart, Hendrik van den Berg, Leroux van Diemen, Rudo Van Diemen, Nita Van Niekerk, Greg Viljoen, Morné Visser

‘Water is sterker dan steen’, houdt advocaat Bram Fischer de beklaagden van Umkhonto we Sizwe, de militaire tak van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) en de Zuid-Afrikaanse communistische partij (SACP), voor, tijdens hun berechting in het Rivoniaproces in 1964. Daarmee zegt hij eigenlijk dat je met geweldloos verzet verder komt dan met terrorisme. Het geweldloze verzet zou Mandela’s handelsmerk worden in de jaren die volgden. Wie is Bram Fischer (1908-1975) en wat was zijn rol in de strijd tegen het Apartheidsregime in Zuid-Afrika? Die vraag wil Jean van de Velde beantwoorden in zijn film ‘Bram Fischer’ (2017), waarin hij zich focust op het Rivoniaproces. In ‘Bram Fischer’ weet Van de Velde op handige wijze drie genres samen te voegen. Want de film is niet alleen een biopic, maar ook een rechtbankdrama én een thriller. Fischer blijkt namelijk nauwer betrokken bij de – toentertijd verboden – communistische partij en het ANC dan algemeen bekend is en de advocaat en zijn familie worden continu in de gaten gehouden. Van de Velde maakt een ingetogen, stijlvolle verfilming van een cruciaal hoofdstuk in de moderne Zuid-Afrikaanse geschiedenis en laat ons kennismaken met een man wiens naam ons misschien weinig zegt, maar die een centrale rol speelde in de anti-Apartheidsbeweging.

De film begint met een politieverhoor, waarbij de gevangene na een hevige marteling toegeeft waar de leiders van het ANC zich schuilhouden. In een boerderij nabij het dorpje Rivonia worden Nelson Mandela (indrukwekkende rol van Sello Motloung) en zijn kompanen opgepakt. Hen werd de doodstraf ten laste gelegd, onder meer omdat het volgens de wetten van het Apartheidsregime verboden was samen te zweren en mensen te rekruteren voor gewelddadige revolutionaire doeleinden. De beklaagden worden verdedigd door advocaat Bram Fischer (Peter Paul Muller, de enige Nederlander in een verder uit louter Zuid-Afrikanen bestaande cast), een man uit een vooraanstaande Afrikaner familie die al sinds zijn studententijd een dubbelleven leidt. In het geheim is hij namelijk al jaren een leidende figuur binnen de communistische beweging en werkt in die hoedanigheid nauw samen met het ANC. Door puur toeval was hij de dag dat Mandela en consorten opgepakt werden, niet in Rivonia aanwezig. Het is aan Fischer om te voorkomen dat Mandela en de anderen ter dood veroordeeld worden, maar het wordt hem in zijn juridische strijd niet eenvoudig gemaakt. Bovendien dreigt constant het gevaar dat Fischer zelf ontmaskerd wordt. Dat de politie hem op de hielen zit, blijkt wel uit het feit dat zowel hij als zijn vrouw Molly (Antoinette Louw) en hun drie kinderen voortdurend bespioneerd worden.

Peter Paul Muller, dat is toch die acteur die we vooral kennen van zijn rol als volkszanger Martin Morero in “Gooische Vrouwen”? Zo uitbundig als hij kan zijn in rollen die daarom vragen, zo ingetogen en subtiel is hij in ‘Bram Fischer’. Naarmate de film vordert, leren we de mens achter de mensenrechtenadvocaat steeds een beetje beter kennen. Muller werkte naar verluidt erg hard om deze rol zo overtuigend mogelijk te brengen, en studeerde lang om zich zo goed mogelijk te kunnen uiten in het Afrikaans, wat hem prima afgaat. Hij krijgt uitstekend weerwerk van zijn Zuid-Afrikaanse tegenspelers, waarbij zelfs de kleinste rollen goed worden ingevuld. Speciale aandacht vragen we voor Sello Motloung, die intrigeert als de jonge Mandela. Waar andere (bekendere) acteurs nog wel eens willen forceren om ‘Madiba’ zo realistisch mogelijk na te bootsen, gaat de rol hem bijzonder natuurlijk af. Van de Velde, die niet alleen regisseerde maar ook medeverantwoordelijk is voor het script, durfde het aan het verhaal zo waarheidsgetrouw mogelijk weer te geven; alleen aan het einde zijn de zaken wat geromantiseerd. Hij vertrouwt erop dat de feiten voor zich spreken en dat zijn knappe combinatie van biografie, rechtbankdrama en spionagethriller de aandacht van de kijker vast weet te houden. En daar heeft hij absoluut gelijk in gekregen.

Bram Fischer is een man die je in je hart sluit, omdat hij niet in een hokje te stoppen valt. Dat geldt ook voor de film die Jean van de Velde over zijn leven maakte. Met een glansrol voor Peter Paul Muller, die onlangs voor een Gouden Kalf genomineerd werd voor deze rol. In 2011 won hij het gouden beeld al eens, voor zijn rol van – inderdaad – Martin Morero in ‘Gooische Vrouwen’ (2011). Toen weigerde hij de prijs, omdat hij naar eigen zeggen ‘niets met awards heeft’. Of hij het beeldje deze keer wel wil ophalen, dat weet alleen hij…

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 13 april 2017
DVD-release: 23 augustus 2017