Bugs (2016)

Regie: Andreas Johnsen | 75 minuten | documentaire | Met: Josh Evans, Ben Reade, Roberto Flore

Het is een druk jaar voor Noma, het Deense sterrenrestaurant van René Redzepi en Claus Meyer. In 2016 komt Pierre Deschamps’ documentaire uit over de ontstaansgeschiedenis van de omstreden eetgelegenheid, getiteld ‘Noma: My Perfect Storm’. Daarnaast zijn Redzepi en Meyer de oprichters van het Nordic Food Lab, een non-profit organisatie die onderzoek doet naar de productie en bereiding van voedsel. Vanuit dit lab in Kopenhagen werken onderzoekers en chefs Josh Evans en Ben Reade in hun zoektocht naar nieuwe smaken – in het bijzonder smaken afkomstig van insecten. ‘Bugs’ is dan ook geen documentaire die de gebruikelijke retoriek verkondigt waarin het eten van insecten wordt geprezen als het voedsel van de toekomst en duurzaamheid ten top. Het is een gastronomische reis, waarbij onderweg ook wat misverstanden worden opgehelderd.

Deense regisseur Andreas Johnsen heeft een talent voor het selecteren van zijn documentairesubjecten en bovenal voor de uitgebreide toegang die hij van ze krijgt. Hij won eerder al prijzen met ‘Kidd Life’ (2012) en ‘Ai Weiwei: The Fake Case’ (2013) en heeft met ‘Bugs’ alweer een nominatie te pakken voor Beste Documentaire op het Tribeca Film Festival. Hij heeft een prettige stijl, waarbij de details waarop ingezoomd worden vaak alles vertellen zonder woorden. Verder is de absolute troef van ‘Bugs’ het feit dat Reade en Evans de insecten benaderen als nieuwe smaaksensaties en er volledig voor openstaan. Daarbij blijkt Reade beschikking te hebben over een prachtige woordenschat en weet hij de smaak van ieder kruipertje zo uitgebreid en uitnodigend te beschrijven dat het water je in de mond loopt. Maar tijdens hun culinaire wereldreis realiseren ze zich ook dat het eten van insecten helemaal niet zo’n vreemd idee is en op veel plaatsen juist doodgewoon. Zo proberen ze escamoles in Mexico, een gerecht van mierenlarven en –eitjes dat daar heel gebruikelijk is, alwaar een chef opmerkt dat honing ook maar bijenkots is. De insecten zijn verrukkelijk en voedzaam, het eten ervan is een kwestie van mindset. En dus kookt het duo hun weg door verschillende landen; in Kenia creëren ze een salade van termietenkoningin en mango, in Japan is het gestoofde wesp met gember, in Italië kaas met maden. Erg verfrissend, na vele eerdere programma’s waarin insecten griezelend werden benaderd op een gimmicky manier en gepresenteerd als de toekomstige oplossing voor honger in de wereld.

Dat die laatste gedachtegang de primaire reactie is op elke presentatie die Reade en Evans geven, leidt dan ook tot frustratie bij de twee. Met name Reade kan zich erg boos maken over de eenzijdige reacties die ze ontvangen op hun werk: ofwel het bejubelen van de duurzaamheid ofwel het zien van dollartekens. Want dat de grootschalige industriële productie van insecten ook geen duurzaam plan is, is een werkelijkheid waar veel toehoorders niet aan willen. Als het team Nederland aandoet en bij Kreca Ento-Feed vraagt of ze hebben nagedacht over de toekomst van insectenproductie kan je bijna letterlijk de krekels horen tjirpen. In Wageningen denkt iemand het ultieme compliment te geven door te zeggen dat het nu te hopen is dat een groot bedrijf als Pepsi of Cola het op gaat pakken – Reade’s gezicht spreekt boekdelen. Hoe langer je blijft kijken, hoe duidelijker het wordt dat de twee niet gehoord of begrepen worden.

‘Bugs’ is vermakelijk maar ook interessant vanwege de meerdere perspectieven die het biedt. De twee jongens zijn hyperintelligent en maken onderweg een hoop scherpe observaties die stof tot nadenken geeft. Ze zien niet alleen in dat duurzaamheid vooral komt uit diversiteit, maar ook dat elk productiesysteem een duistere keerzijde kan hebben. Of insecten eten lekker kan zijn is daarom al snel niet meer de vraag. Reade heeft de openbaring dat het natuurlijker aanvoelde om op jacht te gaan naar beestjes tussen de boomwortels dan om een burger te eten waar gemakkelijk het vlees in zou kunnen zitten van vijfhonderd verschillende koeien. Het is daarom te verwachten dat je na het zien van ‘Bugs’ ook zelf wel trek krijgt in wat gebakken koningin – je moet er alleen voor open staan.

Maaike Tol

Waardering: 4

Bioscooprelease: 26 mei 2016