Burnt by the Sun – Utomlennye solntsem (1994)
Regie: Nikita Michalkov | 152 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Nikita Michalkov, Oleg Menshikov, Ingeborga Dapkunaite, Nadezhda Michalkova, André Oumansky, Vyacheslav Tikhonov, Svetlana Kryuchkova, Vladimir Ilyin, Alla Kazanskaya
‘Burnt by the Sun’ is een film waarin typisch Russische gevoelens sterk naar voren komen. Kolonel Kotov, een trotse man met dito snor, komt op voor zijn mensen, met grote gebaren. Ondertussen geniet hij, ook weer op grootse wijze, van zijn mooie vrouw Marussia en van dochtertje Nadia. Ook typisch Russisch is dat de hartstochtelijke Kotov niet alleen zijn gezinnetje op vakantie meeneemt. Nee, de hele familie, inclusief een half zwakzinnige en drinkgrage broer, roddelende omaatjes en een verstrooid opaatje, mogen verblijven in de dacha. Een gezellige boel dus, daar in Rusland: veel gediscussieer, geruzie en muziek.
En dan komt Dmitri op bezoek. Dmitri, liefkozend Mitya genoemd, is de persoon over wie vaak wordt gesproken op verjaardagen maar die niemand eigenlijk ooit heeft ontmoet, zeg maar. Het familielid dat lang geleden verdween, en nu weer terugkomt. Maar hij maakt de hoge verwachtingen waar: Dmitri blijkt een zeer charmante vent te zijn, met de juiste verhalen en anekdotes. En toch… Onderhuids, of eigenlijk bijna bovenhuids, is het duidelijk dat Dmitri meer te vertellen heeft: vooral aan Marussia en aan Kotov. Met beiden heeft Dmitri een gemeenschappelijke geschiedenis.
Dmitri en Marussia waren ooit geliefden, en Kotov (die voor Dmitri ooit een soort pleegvader was) was ooit de hogere in rang van Dmitri. Dat botste, met voor Dmitri dramatische gevolgen. Nu is hij teruggekeerd, maar in een nieuwe hoedanigheid. Niet meer iemand die met een geheime opdracht ver weg van zijn geliefde werd gestuurd, maar een machtig man die een en ander zakelijk moet afhandelen met oorlogsheld van weleer, kolonel Kotov.
Dit dramatische gegeven tussen de drie hoofdpersonen wordt pas gaandeweg de film volkomen duidelijk, en dan pas merk je ook dat kolonel Kotov, uiteindelijk het lijdend voorwerp van Dmitris terugkeer, dit al vanaf het begin moet hebben geweten. Des te verbazingwekkender kijk je dan terug op wat er allemaal is langsgekomen in de film. Op schitterende wijze worden in deze film de perikelen op persoonlijk niveau en de verhoudingen op maatschappelijk niveau tussen drie mensen met elkaar verweven. Stalins repressie werkte door tot in de meest persoonlijke en hechte relaties, en tegelijkertijd probeerde de Rus door te gaan met feesten, drinken, ruziën, lachen, schreeuwen, kortom: met leven.
Dit wordt ook mooi verbeeld in de steeds weer terugkerende vrachtwagenchauffeur die op zoek is naar een plaatsje dat niet lijkt te bestaan. Als een soort rode draad gaat deze figuur door de film, ondertussen ruzie krijgend met zon beetje iedereen, totdat hij ongelukkigerwijze de dodelijke Dmitri tegen het lijf loopt
Dat Dmitri zelf ook de last van zijn persoonlijke en maatschappelijke beslommeringen met zich meedraagt, wordt al aan het begin van de film duidelijk. De man die zo charmant verhaaltjes vertelt aan de kleine Nadia, speelt aan het begin van de film al Russische roulette.
Zowel de hoofdacteurs als de bijrolacteurs leveren stuk voor stuk een goede prestatie. De film en de vertolking van de acteurs hebben vaart, humor en drama. Speciale aandacht verdient de rol van Nadia, werkelijk geweldig geacteerd door Nadezhda Mikhalkova (ook in het dagelijks leven dochter van regisseur en hoofdrolspeler Nikita Michalkov). Nadia is ongemerkt een soort spil om wie Dmitri, Kotov en Marussia draaien. Dit komt het duidelijkst naar voren in de mooie scène waarin Dmitri een verhaaltje vertelt aan Nadia, maar via haar aan Kotov en Marussia: een verhaal dat veel verklaart over de spanningen tussen de hoofdpersonen.
‘Burnt by the Sun’ is een feest om naar te kijken, zeker als je een zwak hebt voor de Russische ziel. Met grote gebaren en subtiel tegelijk weet Michalkov een film te maken die overtuigt als liefdesverhaal en als maatschappijkritisch verhaal.
Daniël Brandsema
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 22 december 1994