Calendar (1993)
Regie: Atom Egoyan | 75 minuten | drama, komedie | Acteurs: Atom Egoyan, Arsinée Khanjian, Ashot Adamyan, Michelle Bellerose, Natalia Jasen, Susan Hamann, Sveta Kohli, Viva Tsvetnova, Roula Said, Anni Szamosi, Anna Pappas, Amanda Martínez, Diane Kofri
Armenië en de Armeense identiteit; verstoorde liefdesrelaties; afwijkende familieverhoudingen en gebruik van verschillende visuele media: het is niet moeilijk overeenkomstige elementen te vinden in de films van de Armeens-Canadese regisseur Atom Egoyan. Ook in ‘Calendar’ zijn al deze ingrediënten aanwezig, waarmee Egoyan toch een op zichzelf staande, originele film afgeleverd heeft.
De film wordt, zoals zoveel van Egoyans films, niet chronologisch verteld, maar dat levert in dit geval weinig onduidelijkheden op omdat het verhaal grofweg maar uit twee delen bestaat: de reis die de fotograaf (gespeeld door Atom Egoyan zelf) samen met zijn vrouw (de mooie Arsinée Khanjian, in het echte leven getrouwd met Egoyan) maakt; en de tijd na de reis, waarin we vooral de man thuis zien, met steeds verschillende dames op bezoek, die hem zijn vrouw niet kunnen doen vergeten. Deze twee delen worden voortdurend met elkaar afgewisseld, waarbij naast de ‘gewone’ beelden van zowel de reis door Armenië, als de thuissituatie in Canada, ook gebruik wordt gemaakt van amateur-videobeelden van de reis. Het meeste videomateriaal is door de fotograaf gemaakt tijdens de reis en bevat beelden van zijn vrouw en de Armeense gids. Zo wordt meteen al duidelijk gemaakt wie de actieve objecten zijn – namelijk de vrouw en de gids – en wie de passieve toeschouwer – namelijk de fotograaf, en wellicht wij als kijker. De man merkt steeds meer buitengesloten te worden van zijn eigen project: hij maakt nog slechts foto’s en video’s, maar maakt zelf eigenlijk geen deel uit van de reis. Dit wordt meermalen benadrukt door zijn vrouw en de gids, die wel intensief bezig zijn met de reis (en elkaar). De gids vraagt hem ook vaak of hij zich eigenlijk wel voorbereid had op de reis, of hij zich heeft ingelezen, maar de fotograaf benadert alles puur professioneel. Hij beheerst de taal niet, kent de geschiedenis niet en voelt zich vervreemd van zijn moederland, wat hij afreageert op zijn vrouw door zich ongeïnteresseerd, oneerbiedig en bot op te stellen. Zo vergroot hij de afstand tussen hem en zijn vrouw steeds meer, terwijl hij eigenlijk hoopt en verwacht dat zij hem begrijpt, steunt. Dat blijkt uit de brieven die de man, eenmaal terug in Canada, zijn (ex)vrouw schrijft, tijdens hopeloze etentjes met steeds wisselende vrouwen die zijn aandacht niet kunnen trekken en wiens aandacht hij ook niet vast kan houden. Wederom faalt hij; speelt zijn passieve houding hem parten doordat hij ook nog eens alles over zich heen laat komen.
Hoewel non-politiek, is Armenië wel een heel belangrijk aspect van de film. Juist omdat we vrij weinig over dit land weten, en al dát we weten vrij negatieve informatie bevat, is het bijzonder een film over (of gesitueerd in) Armenië te zien, die niet politiek geladen is. Natuurlijk zien we maar een heel klein gedeelte van het land, voornamelijk prachtige landschappen en mooie oude kerken, wat geen representatief beeld oplevert. Toch wil je na het zien van ‘Calendar’ niets liever dan door Armenië reizen en zelf al die kerken langs gaan, want gewild of niet, Egoyan motiveert om uit de rol van passieve toeschouwer te stappen en beeld niet als complete werkelijkheid de beschouwen.
Ruby Sanders
Waardering: 4
Bioscooprelease: 9 september 1993