Camp 14: Total Control Zone (2012)
Regie: Marc Wiese | 100 minuten | documentaire, biografie
Hoewel democratische regeringsvormen gaandeweg de twintigste eeuw in grote delen van de wereld vaste voet aan de grond kregen, zijn er landen waar de tijd stilgestaan lijkt te hebben en de bevolking nog steeds zucht onder het juk van brutale dictatoriale regimes. Een van de beste voorbeelden is Noord-Korea, een staat die ideologisch geschoeid is op stalinistische leest en zijn bevolking vooral in toom houdt door middel van intimidatie en wrede repressie. Het communistische Noord-Korea werd in de jaren vijftig van de vorige eeuw geschapen door de voormalige anti-Japanse verzetsstrijder Kim Il-sung, de ‘Grote Leider’ die met behulp van een uitgekiende persoonscultus en een rigide systeem van systematische onderdrukking de Noord-Koreaanse bevolking aan zich wist te binden. Sinds zijn dood is de positie van belangrijkste machthebber altijd binnen de familie gebleven. De stichter van Noord-Korea werd opgevolgd door zijn zoon Kim Jong-il, die op zijn beurt voordat hij stierf zijn zoon Kim Jong-un aanwees als opvolger.
Wat er gebeurt met dissidenten of andere burgers die niet in het straatje van het Noord-Koreaanse overheidsregime passen, wordt duidelijk in de documentaire ‘Camp 14: Total Control Zone’. Aan de hand van het verhaal van de inmiddels naar Zuid-Korea gevluchte ex-gedetineerde Shin Dong-hyuk en openhartige interviews met voormalige kampbewakers, krijgt de kijker in detail te zien en te horen hoe het leven er in een Noord-Koreaans strafkamp uitziet. Al vanaf het moment dat we Shin Dong-hyuk in de eerste scènes van de film in zijn kleine en uiterst sober ingerichte appartement ontmoeten, blijkt dat zijn jarenlange verblijf in een Koreaanse strafinrichting diepe psychologische wonden heeft achtergelaten. Niet zo vreemd als je vervolgens naar zijn relaas luistert, want respect voor mensenrechten is een zinsnede die niet in het vocabulaire van de meeste kampbewakers voorkomt. Zo gauw je in Noord-Korea in een interneringskamp terechtkomt, ben je een feite geen mens meer en word je een speelbal van menselijke wreedheid en willekeur. Dat blijkt onder meer uit de ooggetuigenverslagen van een inmiddels naar Zuid-Korea gevluchte kampmedewerker, die met zichtbaar berouw toegeeft dat je als bewaker eigenlijk alles met een gevangene kunt doen wat je wil. Gedetineerden kunnen bijvoorbeeld zonder pardon worden geëxecuteerd als ze ongehoorzaam zijn, intieme relaties met medegevangen aanknopen of weigeren een lotgenoot met ontsnappingsplannen of kritiek op het regime te verraden. Zeldzame (en met behulp van een verborgen camera gemaakte) beelden van een verdachte die tijdens een politieverhoor op weinig zachtzinnige wijze met een stok wordt bewerkt, bevestigen het gebrek aan medelijden en wroeging dat kenmerkend is voor veel Noord-Koreaanse overheidsfunctionarissen.
‘Camp 14: Total Control Zone’ laat ook op soms indringende wijze zien hoe het morele universum van mensen kan veranderen als ze gedwongen zijn om 24 uur per dag in een extreem verknipt wereldje te leven. Shin Dong-hyuk, die reeds als kind met zijn hele familie in een strafkamp belandde, vertelt bijvoorbeeld hoe hij bewakers op de hoogte stelde van de ontsnappingsplannen van zijn moeder en broer en hun straf aanvankelijk zag als een rechtvaardige maatregel omdat ze nu eenmaal de gedragscodes van het kamp hadden geschonden. De gevolgen waren echter vreselijk, want uiteindelijk moest hij samen met zijn vader de executie van de ‘afvallige’ familieleden vanaf de eerste rij bijwonen. Ook de mensen aan de andere kant van het spectrum bevestigen dat overheidspropaganda gevangenen stelselmatig afschildert als organismen van het laagste soort, waardoor het gemakkelijker wordt om gruweldaden te begaan en die voor jezelf te rechtvaardigen.
Aangezien er natuurlijk geen of amper filmbeelden zijn die tonen hoe het er binnen de muren van de Noord-Koreaanse concentratiekampen aan toegaat, maakt ‘Camp 14: Total Control Zone’ vooral gebruik van animatie om de verhalen van Shin Dong-hyuk te visualiseren. Een truc die over het algemeen best redelijk uitpakt. Met 100 minuten is de documentaire wel iets aan de lange kant, zeker omdat grote delen van de film in beslag worden genomen door interviews en de Engelstalige voice-over van Shin Dong-hyuk nou niet direct de meest pakkende of inspirerende vertelstem heeft. Maar over het algemeen is ‘Camp 14: Total Control Zone’ wel een film die de westerling op indringende en soms confronterende wijze toont hoe bruut en wreed het Noord-Koreaanse interneringsregime in de praktijk is.
Frank Heinen
‘Camp 14: Total Control Zone’ wordt in oktober 2013 vertoond in het kader van Movies that Matter On Tour 2013.