Cannibal Holocaust (1980)
Regie: Ruggero Deodato | 92 minuten | horror, avontuur | Acteurs: Robert Kerman, Francesca Ciardi, Gabriel Yorke, Perry Pirkanen, Luca Barbareschi, Slavatore Basile
Even een waarschuwing vooraf: ‘Cannibal Holocaust’ is zonder overdrijven een van de meest schokkende horrorfilms aller tijden. Voor een groot aantal potentiële kijkers klinkt dat misschien als een aanbeveling, maar in dit geval is het raadzaam om jezelf af te vragen hoeveel je aankan op het vlak van geweld en bloederigheid. Deze kannibalenfilm heeft de grenzen van het toelaatbare ruimschoots overschreden. Een aantal gruwelijkheden die je in deze productie te zien krijgt, zijn namelijk echt. Om een tipje van de sluier op te lichten, je bent getuige van live executies die op dieren worden uitgevoerd. Zo kun je een weerzinwekkende onthoofding van een aapje en een in close up genomen executie van een wild zwijn verwachten.
‘Cannibal Holocaust’ gaat over professor Monroe (Kerman). De geleerde wordt naar de amazone, de groene hel, gestuurd waar hij moet uitzoeken wat er is gebeurd met een kwartet topjournalisten. Het kwartet was bezig een reportage te schieten over een tot nog toe onontdekte kannibalenstam. De opdrachtgevers van het team hebben al vier maanden niets vernomen van hun mensen, het is aan Kerman om uit te zoeken wat er van hen is geworden. De professor ontdekt dat het viertal is omgekomen in het ondoordringbare woud. Een aantal filmblikken zijn de stille getuige van de laatste dagen van het kwartet. Als Kerman en de tv-zender waarvoor het team werkte, de rollen bekijken ontdekken ze de gruwelijke waarheid.
‘Cannibal Holocaust’ opent met indrukwekkende beelden van de groene hel. Wijdse shots van het prachtige natuurschoon in combinatie van een idyllische soundtrack contrasteren nogal met de begincredits van de film. Kleurrijke beelden van de dichte begroeiing van de tropische bossen contrasteren met de onheilspellende titel van de film. Toch hoef je niet lang te wachten voordat de holocaust losbarst. Als de eerste Westerling, in dit geval Monroe, aankomt op het inboorlingeneiland barst het geweld los. Alleen niet op de manier die je zou verwachten. Het zijn juist de ‘beschaafde’ Westerlingen die het eerste schot lossen. Om de filmrollen te pakken zien te krijgen, zijn onze held en zijn gidsen gedwongen om door te dringen in het dichtbegroeide oerwoud. Iets te agressief kijkende inboorlingen moeten het tijdens deze tocht ontgelden.
Als de prof uiteindelijk de beruchte filmrollen in handen heeft begint ‘Cannibal Holocaust’ echt zeer verontrustende vormen aan te nemen. De crew die verantwoordelijk was voor de beelden, blijkt een nogal dubieuze rol te hebben gespeeld bij de totstandkoming van alle op beeld vastgelegde gruwelen. De journalisten hebben de beelden die ze maakten tijdens hun zoektocht naar de kannibalenstam, gemanipuleerd. Om wat meer ‘drama’ in hun filmpjes te verwerken, zetten de verslaggevers een klein dorpje in de fik en betalen ze Afrikaanse soldaten om voor het oog van de camera wat burgers te fusilleren. De boodschap van regisseur Ruggero Deodato is duidelijk: Wie zijn eigenlijk de wilden op deze aardbol? Primitieve (kannibalen)stammen die volgens hun eigen wetten leven in hun eigen afgeschermde wereldje of wij, de beschaafde Westerlingen, die andersdenkenden onze levensstijlen en opvattingen opdringen, desnoods met geweld?
Deodata laat geen spaan heel van de journalisten. Het team dat de groene hel introk om met zo spectaculair mogelijke beelden terug te keren, is (misschien) nog barbaarser dan de schuwe kannibalenstam. Terwijl de documentairefilmers het geweld van de inboorlingen veroordelen voor het oog van de camera, aarzelen zij zelf geen seconde om gretig de meest vreselijke beelden op film vast te leggen. Zelfs als het been van hun gids afgezet moet worden, draait de camera overuren om maar geen seconde van het spektakel te missen. De geile blikken van de filmers spreken boekdelen. De muziek van componist Riz Ortolani is beklemmend, de melancholische tonen lijken het geweld dat je te zien krijgt te veroordelen. De toch al ongemakkelijke sfeer van ‘Cannibal Holocaust’ wordt door de score nog eens extra versterkt.
‘Cannibal Holocaust’ is een verontrustende, maar daarom niet minder interessante film. Deodata spuugt zijn publiek in het gezicht en trakteert het op zijn fier omhoog gestoken middelvinger. “Jij wilt jezelf ontspannen door een griezelfilm te kijken? Goed, dan krijg je ook horror,” lijkt hij wel te denken. Na afloop van de film voel je je (bijna) een perverse voyeur die een hoop zinloos geweld heeft gezien, puur ter ontspanning. Hoewel de film is ruim een kwart eeuw oud is, ‘Cannibal Holocaust’ dateert van 1980, ziet de productie er nog steeds akelig realistisch uit. De stammen ogen authentiek en ook de verkrachtingen, castraties, moorden en andere gruweldaden zien er overtuigend uit. Iets te overtuigend eigenlijk, door de documentaire-achtige opzet van de film lijkt het net alsof je naar een schokkende home-video zit te kijken. Alleen de niet al te sterk acterende crew en de ouderwets ogende pijp van de professor laten je weten dat je ‘gewoon naar een filmpje’ zit te kijken.
‘Cannibal Holocaust’ is een 92 minuten durende trip door de donkerste krochten van de menselijke ziel. Je zou de film ‘ziek’ en ‘gestoord’ kunnen noemen, maar dan maak je je er wel heel gemakkelijk vanaf. Tussen alle verontrustende beelden zit een krachtige boodschap verborgen, een boodschap die nog steeds actueel is: vertrouw niet op de media. het ego van de journalist is groot, misschien net zo groot als onze lust naar sensatie en gruwelijkheid. Hoe reëel is onze zelfbenoemde beschaving eigenlijk? Zijn we in het diepste van ons wezen eigenlijk niet allemaal kannibalen: eten we bij elke geweldsfilm/tvshow/documentaire waar we genieten van andermans ellende niet stukje bij beetje onze eigen menselijkheid op?
Dat Deodata zelf ook een grens overschrijdt door echte dieren te doden puur om zijn film wat meer zeggingskracht te geven, zegt heel wat over zijn persoon. ‘Cannibal Holocaust’ is een nare film, maar hoe je het ook wendt of keert, het is wel een film wat zegt over de wereld waarin wij leven. Als horrorfilm is de film zeker geslaagd, als pamflet tegen de verharding van de media en onze maatschappij nog meer. ‘Cannibal Holocaust’ is met recht een cultklassieker geworden, een groot publiek zal deze film nooit aanboren. Misschien maar goed ook.
Frank v.d. Ven