Charlotte (1981)
Regie: Frans Weisz | 96 minuten | biografie, drama, oorlog | Acteurs: Birgit Doll, Elisabeth Trissenaar, Brigitte Horney, Max Croiset, Peter Capell, Derek Jacobi, Buddy Elias, Peter Faber, Eric Vaessen, Maria Machado, Shireen Strooker, Lous Hensen, Yoka Berretty, Patricia Hodge, Irene Jarosch, Leonard Frank, Shaun Lawton, Ton Lensink, Johanna Sophia, Harke de Roos
Meer dan twintig jaar voordat regisseur Frans Weisz zijn documentaire ‘Leven? Of Theater?’ maakte, bracht hij het leven van de Joodse kunstenares Charlotte Salomon al in een speelfilm, simpelweg getiteld ‘Charlotte’. Waar de documentaire vooral het levenswerk van de schilderes weergaf, fixeert ‘Charlotte’ zich op het leven van de jonge vrouw.
Begin 1939 ontvlucht de Joodse Charlotte Salomon haar thuisstad Berlijn onder druk van het nazisme, om bij haar grootouders te gaan wonen in Zuid-Frankrijk. Ze weet niet of ze haar vader, stiefmoeder of haar geliefde Daberlohn ooit terug zal zien. Eenmaal aangekomen bij haar grootouders, breekt de Tweede Wereldoorlog uit, waarna ze begint aan het grootse schilderwerk ‘Leben? Oder Theater? Ein Singespiel’ om haar geschiedenis en die van haar familie in een kunstwerk te verenigen waaruit al haar moed, gedachten, ideeën en beslissingen spreken.
Aan de hand van het kunstwerk neemt Weisz de tijd voor lange flashbacks, waarin de moeilijke relatie van Charlotte met Daberlohn duidelijk wordt. Vanaf de openingsscène, waarin we Daberlohn (Derek Jacobi) afscheid zien nemen van Charlotte (Birgit Doll) op het station van Berlijn met beide armen ten hemel gericht – een beeld dat nog lang bijblijft – is de man met grootse ideeën over muziek altijd vertegenwoordigd, door Charlotte zo te hebben betoverd, dat ze ten alle tijden naar hem uitkijkt.
Met bij vlagen schitterende cinematografie schetst Weisz zo een gevoelig portret van de Joodse kunstenares, maar ook een film die zonder de veel later gemaakte documentaire incompleet lijkt. Samen geven ‘Leven? of Theater?’ en ‘Charlotte’ zo’n breed beeld van Charlotte Salomon en haar levenswerk, dat beide films alleen als een losse helft van een duo aanvoelen. De later opgenomen dialogen zijn bij Birgit Doll niet altijd even sterk, maar haar mysterieuze blik maakt veel goed, en de liefde voor haar spreekt niet alleen uit de ogen van Derek Jacobi, maar ook uit de regie van Weisz. Hij weet de kunstenares zowel als grootse kracht, als voorbeeld van menselijkheid neer te zetten, en dat is een grote verdienste.
Luuk Imhann
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 26 februari 1981
DVD-release: 1 mei 2012 (als extra op de DVD van ‘Leven? Of theater?’)