Chasing Amy (1997)
Regie: Kevin Smith | 109 minuten | drama, komedie, romantiek | Acteurs: Ben Affleck, Joey Lauren Adams, Jason Lee, Dwight Ewell, Jason Mewes, Kevin Smith, Ethan Suplee, Scott Mosier, Casey Affleck, Guinevere Turner, Carmen Llywelyn, Brian O’Halloran, Matt Damon, Alexander Goebel, Tony Torn, Rebecca Waxman, Paris Petrick
Na zijn hippe, humoristische debuutfilm ‘Clerks’, en de minder geslaagde opvolger ‘Mallrats’, komt Smith met een waar relatiedrama: ‘Chasing Amy’. De aparte stijl en humor van Smith zijn nog duidelijk aanwezig, maar die zijn dit keer gekoppeld aan een opmerkelijk volwassen en origineel verhaal. Voor de vluchtige kijker lijkt het in weinig te verschillen van de gebruikelijke puberale komedie, maar schijn bedriegt. Graaf dieper, en je vindt veel van waarde in ‘Chasing Amy’.
De bekende Jay en Silent Bob uit Smiths eerdere films zijn nu alleen nog op de achtergrond aanwezig. Lijfelijk komen ze slechts in één scène opdraven, tegen het einde van de film. In zekere zin staan ze in het leven van de hoofdpersonages in de film wel centraal. Holden McNeil en zijn vriend Banky Edwards zijn namelijk striptekenaars die superheldenverhalen maken over dit dynamische duo.
De passie voor stripverhalen is wat Holden samenbrengt met Alyssa Jones. Hij ontmoet haar op een stripboekencongres, en het blijkt goed te klikken. Holden wil wel meer dan vriendschap, maar ontdekt dat ze lesbisch is wanneer hij haar in een club ziet zoenen met een andere vrouw. Hij weet hier niet goed mee om te gaan, en wil het liefst meteen vertrekken, in tegenstelling tot Banky, die het allemaal uitermate boeiend vindt. Dit komt goed tot uiting in een geestige scène, waarin Banky op een gegeven moment verwikkeld raakt in een intens gesprek met Alyssa, waarbij ze hun “oorlogswonden” op het gebied van orale seks met elkaar vergelijken (een parodie op een soortgelijke scène in ‘Jaws’ waarin Richard Dreyfuss en Robert Shaw hun haaienwonden vergelijken), terwijl Holden er ongemakkelijk en verveeld bijzit.
De verschillende reacties op (verschillende vormen van) seksualiteit en de denkbeelden die hieraan ten grondslag liggen, vormen een belangrijk thematisch onderdeel van ‘Chasing Amy’. De manier waarop de thematiek behandeld wordt is gedurfd, oprecht, en volwassen, ondanks de (seksueel) expliciete dialogen en het soms grove taalgebruik. Er worden allerlei interessante ideeën naar voren gebracht en opvattingen aan de kaak gesteld. Vooroordelen met betrekking tot homo’s en lesbiennes worden behandeld. Aanvankelijk puur vanuit seksueel oogpunt, waarbij Banky en Holden zich bijvoorbeeld afvragen in hoeverre dit soort seks te vergelijken is met heteroseks. En kun je nu wel ontmaagd worden?
Holden komt er door de gesprekken met Alyssa achter dat bepaalde “standaarden” of regels bijgesteld of omver geworpen moeten worden. Ook het verschil in perceptie van de maatschappij ten opzichte van homo’s tegenover lesbiennes komt naar voren. Zo wordt er door Hooper, een vriend en collega van Holden, Banky en Alyssa, opgemerkt dat de samenleving vrij selectief is ten aanzien van de beoordeling van non-hetero’s: zo is het tegenwoordig trendy, sexy, en “cute” om lesbisch te zijn (met het fantasiebeeld van een elegante en “vrouwelijke” lesbienne), terwijl homoseksuele mannen verafschuwd worden. Dit zegt veel over de mannelijke dominantie van de “blik” in de samenleving. Als een bepaalde situatie mannen aanspreekt is het acceptabel, maar zo gauw het ongemakkelijk wordt, neemt de acceptatie af.
Hooper heeft het dubbel zo moeilijk, want hij zit in twee minderheidsgroepen. Hij is homoseksueel én zwart. Om, als striptekenaar, toch succes te kunnen hebben, moet hij daarom een stoer, ultramannelijk en –zwart imago uitdragen. Dit wordt duidelijk in een hilarische scène in het begin van de film. Op een lezing tijdens de stripboekendag houdt hij, in samenspel met Holden en Banky, een relaas over het impliciete racisme in Star Wars, de “heilige trilogie” van de blanke. Het eindigt met een quasi-agressieve Hooper, die met een (nep)pistool wild om zich heen schiet, terwijl de zaal toehoorders wegvlucht.
Het acteerwerk stelt niet teleur. Affleck geeft een van z’n beste vertolkingen tot op heden. Hier en daar wat droog, maar over het algemeen mooi ingetogen en met veel gevoel, zonder zichtbaar te proberen emotioneel te acteren (zoals in ‘Changing Lanes’). Jason Lee is zoals gebruikelijk weer goed in zijn element met Smiths materiaal. De cynische, expressieve Banky is hem op het lijf geschreven. Hij laat echter ook een diepere, gevoelige laag doorschemeren, die hij subtiel weet te verhullen gedurende het grootste gedeelte van de film. Joey Lauren Adams is perfect als Alyssa. Ze is zowel geloofwaardig als maatje, seksbom, en “gevoelsmens”. Ook Dwight Ewell is uitstekend gecast als de flamboyante, eigenzinnige Hooper.
Het scenario weet mooi tot de essentiële onderwerpen te komen. Duidelijk op handen zijnde confrontaties worden vaak op een interessante indirecte manier benaderd. Zo is een moment tussen Holden en Banky, dat zich op de drempel van hun appartement afspeelt, zeer goed getroffen. Banky heeft Holden en Alyssa net halfnaakt op zijn bank aangetroffen, en er moet duidelijk over gesproken worden. De komische noot waarmee begonnen wordt (Banky heeft het over zijn fetisj voor meisjes in schooluniform) zorgt voor een goede opening, en de manier waarop de zaken uitgesproken of geïmpliceerd worden heeft een mooie dramatische lading. Vaak zijn ook juist de expliciete, grove no-nonsense uitspraken van de hoofdrolspelers aandoenlijk door hun oprechtheid.
Het is duidelijk een persoonlijke film voor Smith. Voor het eerst zegt zijn Silent Bob ook meer dan een enkele zin. Hij houdt een verhaal over zijn spijt over het laten schieten van een meisje, als gevolg van zijn (seksuele) onzekerheid, wat in deze film Ben Affleck weerhoudt van het koesteren van de liefde die hij gevonden heeft. ‘Chasing Amy’ is een pleidooi voor de liefde, in al haar vormen, en de keuzevrijheid die de verliefde persoon moet hebben. Ondanks de dubieuze suggestie in Alyssa’s romantische ideeën dat homoseksualiteit een keuze kan zijn, is haar seksuele verlichtheid verhelderend. Uiteindelijk kiest ze, na alle seksuele en romantische mogelijkheden verkend te hebben, uit eigen vrije wil voor Holden, zonder daarbij te conformeren aan verwachtingen van de maatschappij: het is de Liefde die zegeviert. Het einde is bevredigend. Niet het traditionele happy end, en ook geen deprimerende tegenhanger hiervan. Het bezit, zoals de rest van de film, de juiste balans.
Bart Rietvink
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 14 mei 1998