Chimpanzee (2012)

Regie: Alastair Fothergill, Mark Linfield | 78 minuten | documentaire | Voice-over: Tim Allen

Er zijn maar weinig dieren op aarde die meer met ons mensen gemeen hebben dan chimpansees. Hun mimiek, cognitieve vaardigheden en gedrag (zowel in positief als negatief opzicht) duiden allemaal overtuigend op een grote verwantschap en gemeenschappelijke voorouder. Chimpansees kunnen net als mensen empathisch, altruïstisch en verbazingwekkend teder zijn, maar ook blijk geven van woeste agressie en vervallen in vernielzuchtig gedrag dat wij voornamelijk associëren met losgeslagen hooligans en vandalen. Kortom, als je een diersoort zoekt voor een gedramatiseerde documentaire met een hoog antropomorfisch gehalte zijn chimpansees natuurlijk de ideale hoofdrolspelers, zullen ook de creatieve geesten en marketinggoeroes bij Disney Nature hebben gedacht.

De hoofdpersonen in ‘Chimpanzee’ zijn de aandoenlijke babychimpansee Oscar en de robuuste mannetjesaap Freddie, het alfamannetje van de hechte groep waarin Oscar opgroeit. In het eerste deel van de film ligt de nadruk vooral op de interactie tussen de jonge en nog grotendeels hulpeloze Oscar en zijn zorgzame moeder, terwijl we ook zien hoe het babyaapje duurzame banden tracht te smeden met een aantal andere groepsleden. Net als mensenkinderen leren jonge chimpansees vooral door imitatie en zijn ze lang afhankelijk van hun moeder voordat het lange pad richting zelfstandigheid eindelijk voltooid is. Op de achtergrond loert echter het duistere gevaar van een rivaliserende chimpanseegroep, ogenschijnlijk een horde woestelingen die wordt geleid door de gewelddadige Scar (waar hebben we die naam eerder gehoord?), een chimpansee die de tekenen van de strijd meedraagt op zijn door littekens ontsierde snuit. Als het uiteindelijk tot een onvermijdelijke confrontatie komt tussen de twee chimpanseegroepen, raakt Oscar zijn moeder kwijt en moet hij als weesje zien te overleven in de vijandige jungle.

‘Chimpanzee’ is in veel opzichten een prachtfilm. De beelden van de spelende, etende, jagende en elkaar vlooiende chimpansees zijn bijvoorbeeld kraakhelder en van een fenomenale kleurenpracht, eigenlijk helemaal zoals je het zou verwachten van doorgewinterde natuurfilmers als Alastair Fothergill en Mark Linfield. Vooral de scène waarin Scar en zijn trawanten in het nachtelijk duister, omineus begeleid door felle bliksemschichten en helse donderbuien, optrekken als een duister leger zwartbehaarde voetsoldaten is magnifiek gefilmd. Ook het verhaal is meeslepend en in veel opzichten uniek, want de film bevat staaltjes opmerkelijk chimpanseegedrag die nog niet of nauwelijks eerder zo goed en gedetailleerd op de gevoelige plaat zijn vastgelegd. De vermenselijking van de chimpansees werkt ten dele ook goed om de prent net dat extra beetje dramatiek en melancholie mee te geven.

Toch schiet ‘Chimpanzee’ in het vermenselijken van de hoofdrolspelers af en toe net iets te ver door, waardoor een beetje krampachtig en geforceerd wordt beantwoord aan de aloude tegenstelling tussen knuffelbare helden en sardonische schurken die zo typerend is voor de tekenfilms uit de Disneystal. Zo worden Scar en zijn metgezellen steevast omschreven als ‘een bandeloze meute die uit is op het plunderen van de vruchtenvoorraad’ in het territorium van Oscars groep. De tegenstelling tussen de ‘goede’ groep van Freddie en Oscar en de vileine bende van Scar wordt te zwaar aangedikt, want in de natuur zijn termen als goed en slecht amper bruikbaar en eigenlijk non-existent. Ook enkele van de hoofdprotagonisten bezondigen zich bijvoorbeeld aan het bejagen en opeten van andere apensoorten (chimpansees zijn buiten de mens de enige jagende en bewust vleesetende mensapen) om hun honger naar vlees te stillen.

Desondanks is ‘Chimpanzee’ een meeslepend en fraai opgenomen jungle-epos dat kijkers uit verschillende leeftijdsklassen moeiteloos een kleine negentig minuten aan de buis gekluisterd houdt. Ondanks een paar schoonheidsfoutjes dus zeer zeker een aanrader.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 13 februari 2013
VOD-release: 19 juni 2013
DVD- en blu-ray-release: 19 juni 2013