Chimps onder elkaar (1984)

Regie: Bert Haanstra | 55 minuten | documentaire

Bert Haanstra heeft altijd al een grote affiniteit getoond met dieren in zijn werk en een fascinatie voor de overeenkomsten tussen mens en dier, waarbij hij regelmatig via amusante montages dieren “commentaar” liet geven op de handelingen van zijn (menselijke) personages. Gezien zijn interesse in gelijkenissen ligt het voor de hand om als onderwerp voor zijn dierendocumentaire de chimpansee te nemen. Immers, deze diersoort bevindt zich qua gedrag en intelligentie het dichtste bij de mens.

Plaats van handelen is Burgers’ Zoo in Arnhem, waar, volgens Haanstra, sprake was van een uniek experiment. Men wilde zien of, en hoe, een grote groep chimpansees in een gereguleerde omgeving met elkaar zou samenleven. Zonder hekken, maar met een gracht eromheen, zodat de mensen de chimpansees kunnen bekijken, en de chimpansees op hun beurt de mensen. Dit is natuurlijk een ideale mogelijkheid voor Haanstra om overeenkomsten te tonen tussen de twee diersoorten. Dus zien we een shot van chimpansee met kind aan haar buik gehangen gevolgd door een vrouwelijke toeschouwer met ook een kind, via een tuigje/harnasje, aan haar buik. Of mensen die met open mond de apen aangapen, en de apen die hetzelfde doen.

Het leeuwendeel van de film wordt echter opgenomen door beelden van de (mens)apen zelf, die aan het spelen, vlooien, vechten of paren zijn, en vrijwel continu de in de groep heersende hiërarchie in de gaten houden. Leuk is de opeenvolging van shots waarin we iedere chimp water van bovenaf zien drinken dat van een dakgoot stroomt, en de verschillende speelmomenten van de beesten. Het plagerige gooien met zand, bijvoorbeeld, of de achtervolgingen op de boomstronken en takken. Een groot gedeelte van de film wordt ook ingenomen door de pogingen van één van de apen om een bladerdek van een boom te bereiken dat zich boven het schrikdraad bevindt dat om de stam is aangebracht. Via een stevige, maar instabiele boomstronk probeert deze chimp herhaaldelijk een sprong te maken naar de hoge takken, maar het wil maar niet lukken. Haanstra’s commentaar wanneer de chimp het opgeeft en in een hoekje gaat zitten: “… en dan wil hij het ding ook niet meer zien!”.

De documentaire is prettig om naar te kijken maar voegt niet zo gek veel toe aan soortgelijke documentaires over dierengedrag. De toeschouwer kan kijken naar leuk en interessant chimpanseegedrag en lachen om het vaak droge commentaar van Haanstra, en houdt als zodanig het midden tussen een serieuze docu en André van Duins “Animal Crackers”. ‘Chimps Onder Elkaar’ is gewoon leuke verstrooiing voor de kijker. Niets meer en niets minder.

Bart Rietvink